2. Mexatronikada ishlatiladigan datchiklar Reja

2.1.Potensiometrik datchiklar

Mexatronik tizimlarda potentsiometrik datchiklar qo`llaniladi.

Bunday turdagi datchiklarning ish prinsipi nazorat qilinayotgan kattalikning ta’sirida uning aktiv qarshiligi o’zgarilishiga asoslangan bo’ladi.
Potensiometrik datchiklarda nazorat qilinayotgan harakat sezgir elementga uzatilib uning qarshiligi hisobiga o’zgaruvchan yoki o’zgarmas kuchlanishga aylantiriladi.
Potensiometrning harakatlanuvchi kontakti nazorat qilinayotgan harakatga bog’langan bo’lib, ob’ektning holati o’zgarilganda uning qarshiligi va ikkilamchi asbobdagi ko’rsatgich o’zgaradi. Ikkilamchi asbob esa nazorat qilinayotgan parametrlar birligida darajalangan. Kuchlanishning tebranishlarini ta’sirini yo’qotish maqsadida stabillashgan manbalardan foydalanish tavsiflanadi.
Potentsiometrik datchiklar chiziqli va burchakli siljishlarni elektr signalga o`zgartirish uchun, hamda avtomatik qurilmalarda oddiy funktsional bog’liqlarni aks ettirish uchun mo`ljallangan.
U kuchlanish manbasi bo`lgan o`zgaruvchan rezistor shaklida ishlangan bo`lib, uning kirish kattaligi bo`lib tokli kontaktning chiziqli yoki burchak siljishi xizmat qiladi, chiqish kattaligi bo`lib kontaktning holati o`zgarishi miqdori bo`yicha o`zgaradigan shu kontakt kuchlanishi xizmat qiladi.
Manba kuchlanishi reostatning barcha cho`lg’amiga ushbu cho`lg’amning qo`zg’almas chiqish kontaklari orqali beriladi. Uning ichida bitta qo`zg’aluvchan kontakt bor. Chiqish kuchlanishi ushbu qo`zg’aluvchan va reostatning bitta qo`zg’almas kontaklari orasidan olinadi. Bu kuchlanish qo`zg’aluvchan kontakning harakatiga proportsional bo`ladi. elektrtexnika bunday ulanish potentsiometrik sxema deyiladi.



20.2-rasm. Potentsiometrik datchik elektrik sxemasi.

Konstruktiv potentsiometrik datchik karkas 1dan iborat. Bu karkasga mayin simdan iborat bir qatlam cho`lg’am 2 o`ralgan. O`ram cho`lg’amlari bo`ylab dvijok (shyotka) 3 yuradi. Bu dvijok o`lchanishi kerak bo`lgan ob`ekt bilan mexanik bog’langan. O`ram izolyatsiyalangan simdan o`ralgan, dvijok yuradigan joyi esa oldindan izolyatsiyadan tozalangan.