2. Milliy g‗oya targ‗ibotida texnologiyalarning o‗rni va ag‗amiyati

“Aqliy hujum” usuli 
Dars jarayonida «aqliy hujum»dan maqsadli foydalanish ijodiy, andozasiz 
tafakkurlashni rivojlantirish manbai hisoblanadi. ―Aqliy hujum‖ni uyushtirish 
sodda bo‘lib, undan ta‘lim mazmunini o‘zgartirish jarayonida, ishlab chikarish 
muammolari yechimini topishda ham foydalanish mumkin. Dastlab guruh 
yig‘ilib, ular oldiga muammo qo‘yiladi. Bu muammo yechimi to‘g‘risida 
ishtirokchilar o‘z fikrlarini bildirishadi. Bu bosqichda hech kimning o‘zgalar 
g‘oyasiga «hujum» qilishi yoki baholashiga haqqi yo‘q. Demak, ―aqliy 
hujum‖ da qisqa vaqtda o‘nlab g‘oyalarning yuzaga chiqish imkoniyatlari 
mavjud bo‘ladi. Aslida, g‘oyalar soni maqsad emas, ular muammo yechimi 
uchungina asos bo‘ladi. Bu metod shartlaridan biri qatnashuvchilarning har biri 
tashqi ta‘sirsiz faol ishtirokchi bo‘lishi kerak. 

---

51 
O‘quv 
faoliyati davomida talaba bilimlarni o‘zlashtiradi, ko‘nikma va malaka 
egallaydi. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, xar bir o‘quv faoliyati umumiy loyiha 
buyicha kuriladi va o‘zida muljalli, bajaruvchi, nazorat kiluvchi va tuzatuvchi 
xarakatlarni mujassamlashtiradi. Bu xarakatlarni talaba o‘qituvchi yoki darslik 
yordamida turli darajada va turlicha ta‘lim nazariyasiga tayangan holda bajarishi 
mumkin. O‘qituvchi har bir talabaning hatti harakatlarini kuzatishi va farqlay olishi 
lozim. O‘quv harakatlarining har biri UEni o‘zlashtirishning ma‘lum bosqichida 
namoyon buladi. Misol uchun, muljalli xarakat bajarilishi va o‘quv topshiriklari- ni 
uzlashtirish kuyidagicha boradi: a) topshirikni faol kabul qilish; b) topshirikni 
tushunib etish; z) topshirikni bajarish ketma-ketligini, urganish metodikasini 
egallash; g) mustakil ravishda o‘quv topshiriklarini urganish.Bajaruvchi xarakatlar 
xam uzlashtirishning turli boskichlarida bulishi mumkin: a) asosiy O‘quv 
xarakatlarining bajarilishi (taxlil, uzlashtirish, takkoslash, modellashtirish); b) 
aloxida xarakatlarning ayrim UE buyicha bajarilishi: v) masalaning echimiga 
kdratilgan va yirik bloklarga kushilgan xolda amalga oshadigan kator o‘quv 
xarakatlarini bajarish; g) bu bloklarni anglash darajasida (kunikma yoki
aftomatik» (malaka darajasida) amalga oshirilishi.Keyingi bosqich nazorat qiluvchi 
xarakat mavzusi bo‘yicha UEni uzlashtirish darajasi bulib, talabaning o‘z-o‘zini 
nazorat kilishi evaziga amalga oshiriladi va mavjud andoza bilan solishtiriladi. 
Agar o‘zlashtirish darajasi (55 % dan) past bulsa, muayyan xarakat davomida yul 
kuyilgan xatolav o‘quv faoliyatinnng tuzatuvchi boskichida anikdanadi, Unra mos 
kushimcha didaktik jarayon tashkil etiladi.faoliyatining muxim kursatkichi 
kuyidagixnati- jalardir; ob‘ektiv — echimning to‘g‘riligi, natijagacha bo‘lgan! 
xarakat va kadamlar soni, vakt sarfi; sub‘ektiv — talaYa uchun ishning 
muximliligi; yakundan sub‘ektning kanoatla- nishi, kuch sarfi va b. 
Didaktik jarayonning sunggi tarkibiy kismi — 5 bilish faoliyatini boshqarish 
xisoblanadi. TSiklik- turdagi boshqarish tizimi asosan didaktik jarayon uchun mos 
kelaщ, CHunki zaruriy o‘quv axborotlari o‘qituvchidan talabalarga aloqa 
yordamida to‘g‘ri uzatiladi. Asosiy ma‘lumot teskari aloqa yordamida talabadan 
o‘qituvchiga uzatish imkoniyati mavjud bo‘ladi. Boshqarishning muhim jihati 
shundaki, talaba tomonidan o‘quv faoliyati bajarilsa, boshqarish algoritmini 
o‘qituvchi ham, talaba xam bajarishi mumkin. Bunda o‘quv topshiriklarining tugri 
javoblari — etalonlari talabalarga beriladi.SHunda ular uz faoliyatlarini tekshirish 
va xarakatlarini tuzatiщ imkoniga ega buladi. 
SHunday kilib, didaktik jarayonni kurish konuniyatlarini kiskacha bayon 
kildik. Xush, o‘quv vakti didaktik jarayon boskichlarida kanday taksimlanadi? 
vaktining motivatsion va boshkarish boskichi uchun sarf buladi. Asosiy o‘quv 
vakti (70%) talabaning uz ustida ishlashi, ya‘ni asosiy o‘quv faodayatiga ajratiladi. 
―Milliy istiklol goyasi‖ fanini ukitishda didaktik jarayon loyixasining 
interfaol usullari 
―Milliy istiklol g‘oyasi‖ fanini ukitishda didaktik jarayon boskichlarini 
muayyan ketma-ketlikda kurish talabalarning bilish faoliyatini mavzu buyicha 
belgilangan maksadga mos xolda tanlangan ukitish usullari yordamida tashkil etish 
demakdir. O‘qitish metodlari o‘z moxiyati va maz- muniga ko‘ra, ma‘lum 

---

52 
pedagogik nazariyaga asoslangan xamda muayyan tasnifga ega buladi. Uning 
samaradorligi hakida fikr yuritilganda o‘qitish jarayonini izga solib, uni maksadli 
yo‘naltira oladigan, o‘qituvchi va talabaning o‘zaro faoliyatini ta‘minlash asosida 
maktab (kasb-xunar kolleji, oliy o‘quv yurtlari) oldiga kuyilayotgan maqsadga 
nechog‘li erishilayotganini kuzda tutish kerak. SHu bilan birga, o‘qitish metodlari 
bevosita ta‘lim amaliyoti bilan aloqador kontseptsiyadir. O‘qitish metodi pedagog 
ongida dastlab faoliyatning umumlashgan loyihasi tarzida mavjud bo‘ladi. Bu 
loyixa amaliyotga o‘qituvchi va talaba faoliyatining o‘zaro tutashuvi jarayonida, 
o‘qitish va o‘qishning aniq xarakatlar, amallar yoki usullar majmuasi sifatida joriy 
etiladi. Metodning boshqa namoyon bo‘lish shakllari yuk, chunki umumiy xolda 
o‘qitish metodi faoliyatning didaktik modelini o‘zida ifoda etadi. 
Pedagogik nashrlarda Ukitish metodlarini faol va passiv guruxlarga ajratish 
mavjud. Agar xar bir metod belgilangan muayyan maksadni echishda uz urni da 
ishlatilsa, shu- bxasiz, faoldir. Pedagogik texnologiyalar xam talabalar faolligining 
yuk,ori darajasini ta‘minlash asosida oldin- dan belgilangan maksadga erishishga 
karatiladi.