2-modul. Bosim datchiklari
Download 91.51 Kb.
|
2-modul. Bosim datchiklari-hozir.org (1)
- Bu sahifa navigatsiya:
- Kuchaytirgichli
1.5. Tenzodatchiklar va ularni turlariTenzodatchik so‘zi lotincha Tensus so‘zidan olingan bo‘lib, kuchlanish degan ma’noni beradi. Bu datchiklar mexanik deformatsiyalarni elektr signallariga aylantirish uchun xizmat qiladi. Bu effekt materiallarni qarshiligini deformatsia ta’siri ostida elektr qarshiligini o‘zgarishiga asoslangan. Ularni ikki xil usulda tayyorlanadi: Plyonkali Ingichka o‘tkazgichli Tenzodatchiklar odatda elastik materiallarga birlashtirilib yoki mahkamlanib juda ko‘p texnik qurilmalarda keng qo‘llaniladi. Masalan: - kuch o‘lchash datchiklari; - bosim o‘lchash datchiklari; - tezlanishni o‘lchash datchiklari (akselerometr); - ko‘chishni(siljishni) o‘lchash datchiklari; - aylanish momentini o‘lchash datchiklari. Ularning keng qo‘llanilgan sohasi katta va kichik o‘lchamdagi elektron tarozilardir. Tenzodatchiklar asosida ko‘rilgan og‘irlikni o‘lchash taraozilarini aniqlik darajasi mexanik tarozilariga qaraganda bir necha barobar yuqori. 1843 yili ingliz fizigi Charliz Uitson qarshiliklarni o‘lchashni ko‘prik usulini kashf etgandan keyin qarshiliklarni aniqroq o‘lchash imkoniyati paydo bo‘ldi. Bu esa qarshiliklarni o‘zgarishini o‘lchash bilan bog‘liq datchiklar tayyorlash imkoniyatini yaratdi. Tenzoeffekt o‘tgan asirni 40 yillarida kashf etilgan bo‘lsada undan amaliy maqsadlarda foydalanish faqat elektronikani yetarli darajada rivojlangandan keyingina boshlandi. Tenzodatchiklar odatda tugallangan elektron formali qurilma sifatida tayyorlanadi. Undagi elektron blokda ko‘prik usulda qarshiliklar ulangan bo‘lib undan bitta tuguni tenzoqarshilikdan iborat bo‘ladi. Ko‘prik tarkibidagi tenzoqarshilikning qarshiligini deformatsiya asosida o‘zgarishi ko‘prikka qo‘yilgan kuchlanishni chiqish kuchlanishini o‘zgarishiga olib keladi. Ko‘prik sxemasi va ulanishi rasmda ko‘rsatilgan. Bu yerda 1- tenzorezistor, 2- qarshiliklar, 3- kirish kuchlanishini uzatish o‘tkazigichi, odatda kuchlanishni ko‘prikga uzatish o‘tkazgichlari ikkitadan bo‘lib, ikkkinchi o‘tkazgichi «sensor» deb atalib o‘tkazgichni harorat qarshiligini kompesatsiyalash uchun xizmat qiladi. 4- chiqish kuchlanishi o‘tkazgichlari, 5- tashqi elektromagnit ta’sirlarni chegaralash ekrani. 3 2 1 5
4
Hozirgi zamon tenzodatchiklari chiqish signallari raqamli signallarga o‘tib bormokda. Bunday datchiklarga maxsus elektron bloklar qo‘yilib. Chiqish signallarini bevosita raqamli signallarga aylantirib bermoqda. Bunday datchiklarning aniqlik darajasi yanada ortgan. Chunki raqamli signalga o‘tish bilan chiqish signaliga bo‘layotgan tashqi ta’sirlar(ulanish kontakttlaridagi, o‘tkazgichga bo‘layotgan harorat ta’sirlari, o‘tkazgich turi) umuman olib tashlanadi . Standart tenzodatchiklar o‘rnatilish holatlariga qarab bir necha formalarda tayyorlanadi: Ustun ko‘rinishida 1 2
3
2. Balka ko‘rinishida 1.59. Расм. Балка кўринишидаги схемаси ва уланиши. 2 1 3 Balka ko‘rinishidagi tenzodatchiklar egilishdagi deformatsiyalarni syozish va o‘lchash uchun muljalaniladi. Bu yerda 1- kuch qo‘yilish joyi bo‘lib unga ta’sir yuqoridan yoki quyi qismidan perpendikulyar qo‘yiladi. 2- datchikni mahkamlash teshiklari. 3- datchikga kuchlanish uzatib signal olish o‘tkazgichi. Datchikni egilishi 1,5 - 2 mm dan ortiq bo‘lmaydi. Balka ko‘rinishida (tashqi harorat ta’siridan himoyalangan) 1.60. Расм. Ташқи ҳарорат таъсиридан ҳимояланган тензодатчик схемаси ва уланиши. Bu datchik yuqorida keltirilgan datchik bilan bir xil bo‘lib egilish deformatsiya kuchini syozish va o‘lchash uchun mo‘ljallangan. Faqat uni elektron bloki va tenzorezistori maxsus sifon bilan himoyalangan. Sifon ichiga mahsus inert gaz to‘ldirilgan bo‘lib, u datchikni tashqi harorat ta’siridan himoyalaydi. S – ko‘rinishida 1.61. Расм. S-кўринишидаги тензодатчик схемаси ва уланиши. 2
1
S – shaklidagi tenzodatchik cho‘zilish deformatsiyasi ta’sirini sezish va o‘lchash uchun mo‘ljalangan. Bu yerda 1- datchikni cho‘zilishni o‘lchashga mahkamlash teshiklari. 2- datchikga kuchlanish uzatib signal olish o‘tkazgichi. Datchikni cho‘zilishi 1,5 - 2 mm dan ortiq bo‘lmaydi. Barcha datchiklarni deformatsiya ta’sirini o‘lchashga o‘rnatilganda himoyalash mahkamasi qo‘yiladi. Bu mahkamlamalar datchikga ortiqcha deformatsiya ta’siri qo‘yilganda sinishdan saqlashga hizmat qiladi. Har bir datchikni o‘rnatishdan oldin deformatsiya ta’sir yo‘nalishini, qiymatini oldindan baholash lozim. Shu asosida datchikni konstruktiv ko‘rinishi, texnik harakteristikasi tanlanadi. Misol uchun bitta sanoat tenzodatchigini texnik harakteristikalarini keltiramiz: Download 91.51 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||