2-Odam irsiyatining moddiy asoslari

2-Одам ирсиятининг моддий асослари

O‘qituvchi:
b.f.f.d. (PhD) Murodxoja Abdiqodirov

РЕЖА:

• Хужайра цикли
• Одам генетикасининг ген даражаси
• Одам генетикасининг xромосома даражаси
• Одам генетикасининг геном даражаси

Ҳужайранинг хаётий цикли – бу бир ҳужайранинг ҳосил бўлишидан то иккига бўлинишигача бўлган индивидуал давридир

Ҳужайранинг хаётий цикли
Ҳужайранинг хаётий цикли
Ҳужайранинг ҳаёт цикли давомийлиги организм тузилиши чегарасида турлича тузилган бўлади. Энг қисқа ҳаёт цикли баъзи хайвонлар тухум ҳужайрасида аниқланган. Масалан, тилла балиқда майдаланишнинг биринчи босқичи ҳар 20 дақиқада рўй беради. Кенг тарқалган ҳаёт цикли давомийлиги 18-20 соат. Шунингдек, бир неча сутка давом этувчи турлари ҳам бор.

Сичқонларнинг эпителиал ҳужайраси ҳаёт циклини ўрганиш чоғида қуйидагилар маълум бўлди:

• 12 бармоқли ичак эпителиал ҳужайраси хар 11 соатда бўлинади;
• Йўғон ичак ҳар тахминан 19 соатда;
• Кўз шох пардаси ҳар 3 суткада;
• Тери эпителиал ҳужайраси бир бўлинишдан иккинчи бўлинишга қадар 24 суткадан кўпроқ вақт сарфланади

Ҳужайранинг хаётий цикли

• Эукариотларда ҳужайраларнинг ўсиши прокариотлардан фарқли равишда келгуси бўлининишгача содир бўлади.

Бўлинишлараро давр интерфаза деб аталади. У ҳужайра циклининг 90% ини эгаллайди.

• Интерфазада мухим жараёнлар содир бўлади: ёш ҳужайранинг жадал ўсиши содир бўлади, РНК ва оқсиллар биосинтезланади ва тўпланади, шунингдек ДНК репликацияланади.

Интерфаза
Бўлиниш
Митоз: Профаза ва прометафаза
Энди митоз бўлинишнинг босқичлари устида тўхталамиз. Улар ўртасида микронайчалар маълум тартибда жойлашиб қутбларни бир-бирига бирлаштирувчи бўлиниш урчуғини ёки ахроматин аппаратини хосил килади. Шуни кайд этиш керакки, юксак ўсимликларнинг хужайра марказларида центриолалар аниқланмаган. Уларнинг хужайра марказлари бошқача тузилган. Хайвонларда эса илк интерфазанинг ўзидаёқ центриолалар икки исса ортган бўлиб бўлажак янги ҳужайрапарнинг центриолалари профазада қутблар томон тарқала бошлайди. Профазанинг охирида ядро мембраналари парчапаниб, ядро қобиги йуқола бошлайди.
ҳужайра экватор текислиги томон харакатланадилар. Бу вақтга келиб микронайчалар ёки ахроматин аппаратининг шаклланиши давом этади.