2. Quritish barabanlarini ishlash samaradorligini oshirish bo`yicha nazariy va amaliy shakllari

3.3.3-rasm. Toladagi nuqson va iflos aralashmalar miqdori.

3.3.1 vaa 3.3.2-rasmlardagi bog`lanishlarni regressiya tenglamalari quyidagi ko‘rinishga ega bo‘ldi:

Namlik ajratish SBO barabanida
Y₁= -0,048x²+1,87x-12,7
tavsiya variantida
y₂= -0,048x²+1,87x-13,1
bunda x-paxtani boshlangich namligi, %
Tozalash samaradorligi SBO barabanida
Y₃=0,6x²-11,04x+133,91
3.2. Iqisodiy samaradorlik quyidagi formula yordamida aniqlanadi.

Э = [(C₁ + Эн *К₁) - (C₂ + Эн* К₂)]* А+ (Ҳ₂ – н₁)

bunda, C₁. C₂-tolani mavjud va yangi variantlardagi tannarxi К_1, К₂-bazis va yangi variantdagi kapital xarajatlar, Yeskapital xarajatlar samaradorligining me’yoriy koeffitsienti, Эн =0,15, A-maxsulot hajmi: н₁ н₂ mavjud va tavsiya asosida ishlab chiqarilgan tolalarni sotishdan tushgan mablag`lar.
Iqtisodiy samaradorlikni xisoblashga kerakli ko`rsatkichlar quyidagi 3.4.1-jadvalda keltirilgan.

Iqtisodiy samaradorlikni aniqlash uchun boshlang`ich ko‘rsatkichlar 3.2.1-jadval

	Ko`rsatkichlar	O`lchov birliklari	vintelyatorlar
			mavjud	tavfsiya
1.
I	Asosiy uskuna materiallar
1.1	Separator CC-15A	dona	1	1
1.2	Ventilytor Ц7-25-12,8	dona	1	1
1.3	teplogenerator ТЖ-1,5	dona	1	1
1.4	Tutin so`rgich	dona	1	1
1.5	Quritish barabani	dona	1	1
1.6	Kuraklarni o`zgartirish xarajati va titish moslamasi	m
1.7	Ifloslik shnegi	dona	1	1
1.8	Rezina o`lchami	m		6
1.9	Uzunligi(0.03x0.01x1.0 m)
1.10	Ugolnik(45x45)1m	m		6
1.11	Qayta ishlangan paxta I-nav II-nav III-nav	tn tn tn	- - -	64 62 56
1.12	ISHLAB CHIQARILGAN TOLA I-nav II-nav III-nav	tn tn tn	22.08 20.58 16.82	22.08 20.58 16.82
1.13	O`rtacha tola chiqish ko`rsatkichi: I-nav II-nav III-nav	%		34,5 33,2 30,2
II	O`rnatilgtan elektro dvigatellar quvvati	kWT	121	121
2.1	Separator CC-15A	kWT	7	7
2.2	Ventilytor Ц7-25-12,8	kWT	75	75
2.3	teplogenerator ТЖ-1,5	kWT	15	15
2.4	Dimosos D12	kWT	11	11
2.5	Quritish barabani	kWT	11	11
III	Uskunalar narxi, jami	Min.so`m	688,57	709,97
3.1	Separator CC-15A	min.so`m	123.0	123.0
3.2	Ventilytor Ц7-25-12,8	min.so`m	98.0	98.0
3.3	teplogenerator ТЖ-1,5	min.so`m	58.0	58.0
3.4	Dimosos D12	min.so`m	83.0	83.0
3.5	Quritish barabani	min.so`m	320.0	320.0
3.6	Kuraklar va titish moslamalari	min.so`m	-	21.4
3.7	Rezina (0.6x0.001x1m)	min.so`m	-	0.05
3.8	Ugolnik(45x45)1m	min.so`m	-	0.02
3.9	Amortizatsiya (15%)	min.so`m	103.3	106.5

Buxg`alteriya xisobi buyicha umumiy oylik ish haki 1 oyda urtacha 410 miln so`m tashkil etadi, I va II nav paxtalarni dastlabki ishlashda texnologik uskunalarni ish unumdorligi o‘rtacha 8,0 t/soat ni III-IV navlarda 7,1 t/sot tashkil etgan. Paxtadan tola chiqishi esa mos ravishda. I navda 345%, 11 navda 33,2%. III-V navlarda 30,1% ni tashkil etgan.
Paxta navlari buyicha dastlabki ishlangan paxtalar mikdori kuyidagicha aniklandi

bunda, M_T-tola mikdori, tn; T_c paxtadan tola chikish mikdori, % Paxtani quritishga yoqilg`i sarfi ikkala variant buyicha bir xil

Bo`lib, quyidagicha aniklandi.

bunda, -barabanni paxta buyicha ish unumdorligi, ti/soat; m-1 TONNA paxtani kuritish uchun yokilgi sarfi, m³/soat.

Korxona ma’lumotnomasi bo`yicha I va II nav paxtalarni quritishda
m-68 m/soat. III-V navlarda p 90 m³/soat Tajriba uchun olingan paxtalarni kuritish uchun ketgan vaqt 8 soat uchta variantda 24 soatni tashkil etdi.
Ishchilar oylik ish haqi paxtani dastlabki ishlash uchun ketgan vaqt

bunda,t -paxtani dastlabki ishlash uchun ketgan vaqt (soat), ishlangan paxta partiyalarini korxonadagi ishlab chiqarish vazifasidan paxtani ishlab chiqarishga berilgan va yakunlangan vaqtiga qarab olinadi, 1-8 soat n-ishchilar soni, -ishchilar oylik maoshi, I korxona buxgalteriyasidan olinadi.

Eksplatatsiya harajatlari hisobi 3.2.2-jadval

t/t	Quritish varianti	Quritilgan paxta navi miqdori, tn	Ishchilar ish haqqi, mln so`m	Yoqilg`I sarfi	Yoqilg`I narxi		Elektro energiya sarfi kVt	Elektr energiya narxi		Umumiy ksplatatsiya harajatlari, so`m	1tn ishlab chiqarilgan tolaga sarfi, so`m
					1 kg narxi so`m	Jami mln so`m		1 kVt narxi so`m	Jami mnl so`m
1 2 3	СБО	I-nav 64 II-nav 62 III-nav 56	7.89 7.89 7.89	68 68 90	450	1.958 1.897 2.268	968 968 968	295	0.286 0.286 0.286	10.134 10.146 10.444	458967 496003 619822
4 5 6	Yangi baraban	I-nav 64 II-nav 62 III-nav 56	7.89 7.89 7.89	68 68 90	450	1.958 1.897 2.268	968 968 968	295	0.286 0.286 0.286	10.134 10.146 10.444	458967 496003 619822

3.2.4 jadvalda tolani navi sinfi (2 nav, o`rta)ga qarab korxona o`zgarishi keltirilgan 3.2.4-jadval

Sanoat sinfi	Paxta tolasining
	oliy	yaxshi	O`rta	oddiy	iflos
I II III IV V	+5% +2% - - -	+4% -1% -3.5% -15% -	- -4.5% -7.0% -20% -45%	-35% -8% -11.5% -25% -50%	-7.5% -12% -16% -30% -55%

Paxta tolasining birjadagi narxi 30 mln bo`lib, qolgan sinflari 3.2.3 bo`yicha huisoblanadi.

Tola navi	Paxta tolasining snflari bo`yicha nuqson va iflos aralashmalar massaviy ulushi meyorlari, %da
	oliy	yaxshi	O`rta	oddiy	iflos
I II III IV V	2.0 2.5 3.0 4.5 6.5	2.5 3.5 4.0 6.0 8.5	3.0 4.5 5.5 8.5 10.5	4.0 5.5 7.5 10.5 12.5	5.5 7.0 10.0 14.0 16.0

Paxta tolasi ko`rsatkichlari 3.2.4-jadval

3. 
   va 3.2.4- jadvallardan foydalanib 3.2.5-jadval hisoblandi.
   

Tola sinfi oshishi hisobiga olinadigan iqtisodiy samaradorlik hisobi. 3.9.5-jadval

t/r	Paxta navi	Paxta quritish varianti		Tola ko`rsatkichlari		O`lchov birligi		Tola ko`rsatkichlari		Tola sinflari bo`yicha miqdori
										oliy		yaxshi		O`rta		oddiy
1	2	3		4		5		6		7		8		9		10
1	I/2	CБО		Tola miqdori		tn		22.08		-		22.08		-
				1 tn tola narxi		mln.so`m		31.200		-		31.200		-
				Umumiy qiymat		mln.so`m		688.9		-		688.9		-
		Yangi baraban		Tola miqdori		tn		22.08		22.08		-		-
				1 tn tola narxi		mln.so`m		31.5		31.5		-		-
				Umumiy qiymat		mln.so`m		695.52		695.52		-		-
2	II/2	CБО		Tola miqdori		tn		20.58		-		20.58		-
				1 tn tola narxi		mln.so`m		297		-		297		-
				Umumiy qiymat		mln.so`m		611.23		-		611.23		-
		Yangi baraban		Tola miqdori		tn		20.58		20.58		-		-
				1 tn tola narxi		mln.so`m		30.6		30.6		-		-
				Umumiy qiymat		mln.so`m		629.75		629.75		-		-
3	III/2	CБО		Tola miqdori		tn		16.85		-		16.85		-
				1 tn tola narxi		mln.so`m		28.95		-		28.95		-
				Umumiy qiymat		mln.so`m		198.31		-		198.31
		Yangi baraban		Tola miqdori		tn		16.85		16.85		-
				1 tn tola narxi		mln.so`m		29.7		29.7		-
				Umumiy qiymat		mln.so`m		500.45		500.45		-
jami			CБО		Umumiy qiymat		mln.so`m		1498.44		-		-
					1 tn tola narxi		mln.so`m		25179634		-		-
			Yangi baraban		Umumiy qiymat		mln.so`m		1825.72
					1 tn tola narxi		mln.so`m		306.79214

3.2.5-jadvaldan 1 tonna tola ishlab chiqarish uchun iqtisodiy samaradorlik aniqlanadi.

I nav paxta uchun


mln.so`m

bunda, M-ishlab chiqarilgan tola miqdori, m=59,51 tn.

3.4-bob buyicha xulosalar
1.Paxtani quritish barabanida titilish darajasini xarakterlovchi koeffitsient tavsiya etildi. Uni qiymati past bo‘lib, baraban ish unumdorligiga o‘zgarishiga qarab 0,21 dan 0,56 gacha bo‘lishi aniqlandi. Tushish zonasida esa koeffitsient qiymatini unumdorligi 4,5 t/soat dan 12 t/soat bo‘lganda 0,44 dan 0,17 gacha pasayishi kuzatildi
2.Paxtani kuraklardan boshlang`ich tushish burchagini kamaytirish uchun xar bir kurakdan keyingisini baraban radiusiga nisbatan 50 burchak ostida joylashtirish varianti taklif etildi. Natijada tushish zonasidagi paxtadan bo‘sh yuzalarni kamaytirish xisobiga paxtani xavo bilan kontakt yuzasi ______m² dan ____ m² ga oshishi aniklandi.
3.Kuritish barabanida paxtani titish moslamasini o‘rnatilishi paxtani tushish zonasidagi yuzasini ____ m² dan _____m² ga oshirish imkonini berdi. Bush zonalar yuzasi m³ ga kamaydi. Paxtani tozalashda ishtirok etuvchi yuza 4,8 m dan 7,2 m², ya’ni 33,3% ga oshdi. 4. Tajriba-sinov natijasida kuraklarni bir kismini radiusga nisbatan 50 burchak ostida joylashtirish va titish moslamasini barabanga o‘rnatish.