2-tema: Arnawlı atamalar. Ilimiy informaciya

Makler – Birjada alıp-satıw islerinde kelisimler dúziwshi, baylanıstırıwshı.
Banklerdi óz maklerindey sorawsız,
Xızmetine jegip gúllan gúzarda,
Pul áwladın urıp-jıǵıp ayawsız,
Óz húkimin júrgizer ol bazarda.
( “Hárkimniń óz zamanı bar” 2004-jıl, 6-bet. “Dollar” qosıǵı).
Valyuta – italyan “valuta” tilinen alınǵan bolıp, (latınshası “valere”) “qádirleniw, qádiri” degen maǵanalardı bildiredi. Mámlekettiń pul birligi hám onıń tipi (altın, gúmis, qaǵaz, pul) ne teńlestirilgen tólem usıllarınan biri. Valyuta kursı – mámleket pul birliginiń basqa mámleket pul birliginde ańlatılǵan bahası.
Bunda qoylar tuwar zer qırpıq, surdı,
Qara taw mármeri merwerttey janar,
Hátte jabayı shóp – boyan tamırdı
Dúnya valyutaǵa – altınǵa alar.
(“Hárkimniń óz zamanı bar” 2004-jıl, 19-bet. “Isbilermenlerge” qosıǵı).
Kórkem óner tarawına tiyisli terminler
Til tariyxıy dáwirler dawamında payda bolǵan xalıq dóretpesi bolıp tabıladı. Onda xalıqtıń pútkil tariyxıy rawajlanıw jolları menen basqıshları, sol tariyxta dóretiwshi xalıqtıń turmısı kórinedi. Al sol xalıq wákilleri dóretken shıǵarmalarında qollanǵan atamalar arqalı xalıqtıń mádeniy, ekonomikalıq jaǵdayların ańlaw múmkin. Shayır Ibrayım Yusupovtıń dóretpelerinde de hár qıyńı tarawlarǵa baylanıslı terminlerdi ushıratıw múmkin. Bul shayırdıń kóp ǵana ilimlerden xabardar bolǵanlıǵın, kópshilik tarawlarda miynet etkeliginen derek beredi. I.Yusupovtıń dóretpelerinde kórkem óner tarawına baylanıslı birqansha terminlerdi ushıratıw múmkin:
Kifara – muzikalıq atama. Saz ásbabı.
Tasqınlar tartılıp, basılar boran,
Kifarańnan shıqqan sırlı hawazǵa,
Arzıwlıńdı shaǵıp óltirgen jılan,
Basın tasqa urıp oynasın sazǵa...
( “Dáwir samalları” 1982-jıl, 70-bet. “Orfeyge” qosıǵı).
Koncert – (nemisshe Konzert, italyansha concerto – garmoniya, úylesiw, latınsha concerto – báseke) kópshilikke arnalǵan muzikalıq, operalıq, estrada yamasa balet oyınları qoyılatuǵın muzikalı baǵdarlama. Koncertte birneshe instrumentler járdeminde belgili bir shıǵarma atqarıladı.
Uyatsızlıq háwij alǵan bul dúnya,
Rok-koncert saxnasına aylanıp,
Adamlardıń qayta bastan maymılǵa,
Usap kiyatırǵanına quwanıp.
( “Begligińdi buzba sen” 1995-jıl, 72-bet. “Alıs Malayziya keshelerinde” qosıǵı).
Maestro – sózi italyan tilinen alınǵan bolıp, bizińshe “úyretiwshi”, “oqıtıwshı” degen mánilerdi bildiredi. Iskusstvo wákillerinen biri bolıp, muzikant, kompozitor mánilerine jaqın keledi.
Maestronıń sırlı shıbıǵı ushında,
Janım sen shaqırǵan keńlikke ushar,
Oq jegen anasın kórip túsinde,
Mańıraǵan quralay – elikke usar.
( “Hárkimniń óz zamanı bar” 2004-jıl, 29-bet. “Soprano” qosıǵı).
Repeticiya – latın tilinen “repetitio” – “qaytalaw” degen maǵananı bildiredi. Tamashagóylersiz teatr saxnasında saxna kórinisleri (geyde muzika, cirk tamashaları) qoyılıwınan aldın tayarlıq kóriw.
Repeticiya tánepisinde
Bul oynaqı kózler boyawsız waqta,
Meni kórip, kúlimlegen pishinde,
Juwırısar edi álle qayaqqa.
(“Tańlamalı shıǵarmaları” II tom. 1992-jıl, 67-bet. “Amira azapları”).
Soprano – bálent hawazdaǵı hayal adamnıń dawısı. Qosıqshınıń hawazı juwan-jińishkeligine hám jaǵımlılıǵına qaray Evropa qosıqshılıq ónerinde 6 túrge bólinedi. Hayal qosıqshılar dawısı – soprano, metssosoprano hám kontralto, er adamlar dawısı – tenor, bariton hám bas.