2-Topshiriq Mavzu: Mavsumiy va oilaviy marosim folklori namunalari va ularning badiiyati. Mehnat qo’shiqlari va termalar

1. Chorvachilikka daxldor qo’shiqlar.. Bu, o’z navbatida, ikki 

guruhga bo’linadi: 

                 a) hayvonlarni e’zozlovchi qo’shiqlar; 

                 b) sog’im qo’shiqlari; 

                 -  ho’sh – ho’shlar yoki  ho’shimlar;  

-turey – tureylar ; 

                  - churey – chureylar yoki churiyalar. 

        II.  Dehqonchilikka  aloqador  qo’shiqlar.  Bu  tubandagi 

ichki xilma– xillikka ega: 

           a) qo’shchi qo’shiqlari; 

                 b) o’rim qo’shiqlari yoki “yozilar”; 

                   v) yanchiq qo’shiqlari yoki ho’p maydalar; 

                   g) yorg’ichoq qo’shiqlari; 

                   d) bog’dorchilik yoki qo’riqchilik qo’shiqlari. 

         III.  Kasb–hunarga  daxldor  qo’shiqlar.  Bularni  ham  o’z 

navbatida  dastlab  uch  ichki  guruhga  bo’lish  mumkin, 

qolaversa, har bir guruh yana o’z ichki xilma–xilligiga ega : 

To’quvchilik qo’shiqlari; 

---

  a) urchuq qo’shiqlari 

    b) charx qo’shiqlari 

  v) urmak to’qish qo’shiqlari 

   

2. Tikuvchilik qo’shiqlari: 

   a) kashtachilik qo’shiqlari; 

   b) do’ppido’zlik qo’shiqlari; 

   v) to’nduzlik  qo’shiqlari. 

   

3.Sarboz qo’shiqlari. 

 

TERMA – o’zbek folkloridagi mustaqil janrlardan biri. U, 

asosan,  baxshilar  tomonidan  yaratiladi  va  ijro  qilinadi.  Terma 

baxshining  individual  (yakka)  ijod  mahsuli  hisoblanadi.  Ular 

sozli ijroga mo’ljallangan. Hajmi 10 – 12 misradan 150 – 200 

misragacha,  ba’zan  undan-  da  ortiq  bo’lishi  mumkin.  Katta  

hajmli  she’r  bo’lgani  bois  liro  –  epik  asar  hisoblanadi. 

Ko’pincha    pand–nasihat  ,  odob–ahloq,  soz  va  so’z  haqida 

yaratilgan  bo’ladi.  Lekin  ba’zi  termalarda    ijtimoiy  hayotdagi 

turli hodisalarga   munosabat bildirish, shaxs va jonivorlarning 

ta’rifi yoki tanqidi etakchilik qiladi. 

---

  «Terma»  so’zi  lug’aviy  jihatdan  «termoq»  ma’nosini 

anglatsa,  istilohiy  ma’noda  terib  aytmok,  tanlab  termoq 

ma’nolarida  bo’lib,  xalq  qo’shiqlari  silsilasidagi  mavzu 

mohiyatiga  ko’ra  bir  –  birini  to’ldiradigan  uchlik,  to’rtlik, 

beshlik  va  oltilikdan  iborat  bandlarni    kompozistion  jihatdan 

bir tizimga yaxlitlashtirish asosidagi lirik yoxud xalq dostonlari 

ijrosi oldidan baxshining o’z repertuariga poetik ekskurs qilishi 

asnosida    badihatan  tug’ilgan  biografik  yoki  avtobiografik, 

ayrim hollarda didaktik xarakterdagi epik qo’shiq namunasi. 

 

O’zbeklar mavsumiy marosimlarga boy xalqlardandir. Bu 

marosimlar yilning to’rt fasliga oid xalqning yashash va 

mehnat tarzi bilan aloqador bo’lib, fasllarga qarab, to’rt turga 

bo’linadi: 

  a) bahorgi mavsumlarga aloqador marosimlar; 

  b) yozgi mavsumlarga aloqador marosimlar; 

  v) kuzgi mavsumlarga aloqador marosimlar; 

  g) qishki mavsumlarga aloqador marosimlar

.