2 Тузувчилар
Download 0.78 Mb. Pdf ko'rish
|
osimliklar fiziologiyasi
|
АУКСИНЛАР. Дастлабки ўсимликлар гормонларда аниқлангани аукцинлар хисобланади.Уларнинг очилиш тарихи 1880 йиллари Ч.Дарвин ва унинг ўғли Форенсис Даврин фототропизмнинг аниқланишида ўсимликни ёруғлик томон эгилишини кузатишдан бошланган. Улар бунда бошқа ўсимликнинг колеоптилиснинг жуда фототропик бўлганлиги учун ўсимлик қонуниятларини ўрганиш юзасидан олиб борган кузатишлар билан боғлиқ. Колеоптилp - бошоқли ўсимликнинг биринчи баргини ёпувчи химия пўсти конус шаклида бўлиб, ундан дастлабки барг чиқади. У асосан хужайранинг кенгайиш хисобига ўсади, қаттиқ фототропик хисобланади. Агар ўсаётган поянинг учки қисми кесиб ташланса унинг ўсиши бирданига сусайиб кетади, қайта улаб қўйилса ўсиши тикланади. Эксперимент ёрдамида Даврин ва унинг ўғли кўрсатадики, ёруғлик колеоптилин устки қисмида қабул қилиниб, эгилиши эса клеоптилин юқори қисмидаги пастки қисмини эгилишига олиб келади. 1913 йилда Бойсин-Чексен тажрибасида агар Давринлар берилган тахсирни химиявий билан тушунтирилса у арпанинг юқори қисмини колеопталини кесиб олиб, кесилган жойига желатина қаватини ўрнатиб қўйилади, бу желатинага кесилган учини жойлаштирилади. Колеопатилp яна ўса бошлайди, юқори қисмини бир томондан ёритилганда ўсиш ўша томонга эгилади.Демак, тахсир қилувчи модда желатинадан ўтади, демак у химиявий модда хисобланади, деган натижага келди. Паалp 1919 йилда бу ўсиш тахсир қилувчи моддани колеопатилнинг учки қисмида, тепа қисмида жойланишини кўрсатади.Колеопатиннинг учки қисмини олиб ташлаб, баргига зарар ўтказиб уни олиб ташлаган қисмини кесиб олинган жойга ёруғлик туширмасдан агар 91 кесилган жойни чап томонга жойлаштирса Колеопатилp ўнгга эгилади, ўнгга жойлаштирилса чапга эгилади. Демак, кесиб олинган қисмини колеопатиннинг пастки қисмида тахсир этувчи модда тўпланади ва тезроқ ўстиришга олиб келиб уни қарама қарши томонга ўсмаган томонига эгилгунча олиб келади. 1926-1928 йилларда Вент ўсишига тахсир этувчи модда химиявий бирикиш эканлигини исботлади. У колеопатиннинг учки қисмини кесиб олгач агар қаватига ва бир соат у ерда қолдириб кейин колеопатинни олиб ташлаб, агарни майдалаб кесиб унга янги кесилган колеопатинга жойлаштириди ва қоронғида қолдирди, у колеопатинли пояни чапга эгилишини агар ўнгга жойлаштирди. Агарда унинг ўнг томонига жойлаштирилганда кузатади. Агар ўнгга эгилишини агар чап томонга жойлаштирилганда кузатди. Агар тоза бўлса хеч қандай эгилишга олиб келмайди. Демак ўстирувчи модда колеонетиннинг учки қисмида агарда ўтган ва агарда колеопитил палсига ўтган ва у ерда ўсишни кучайтириб қарама-қарши томнонга эгилишига олиб келган. Бу таржриба тахсир этувчи модданинг химиявий модда эканлигини кўрсатади. Чунки электрик физик стимулятор агарда қолмас эди. Вақт бу модда «ауксин» грекча ўстирувчи ўсиш деб аталади. Бу метод билан ауксилин биотелларни тахсирлаш йўлга кутилди. Ауксилин ажратиб олиш Кишбин бўлиб, 1. Ауксилин ишга тахсир этадиган 2. Унинг ўсишдаги миқдори жуда камайди 3. Гомогенотларда оксидловчи ферментлар тахсирида парчаланиб кетар эди. Бу охирги қийинчилик тўқимани хлороферменд а 0,2 қисм 1 м НСЕ қўшиш билан ажратиб олишга эришилди. Хлорофармли эритма парлантирилса липоидли аукоилин активлигидаги модда қолади. Охирги модда сув билан экстрактни қилиб ажратиб олинди. Қачокки сийдик таркибидан ауксин активлигига эга бўйича 3 та модда ажратиб олингач, аукцилин тоза ажратиб олиш осонлашади. Улардан гетероаукцилин 1934 йилда Индолин - 3 сиртки кислота холида ажратиб олинади. Ўзбекистон Республикаси хоссасига эга эмас спектроеопия ёрдамида 1972 йилда Колератилpнинг ички идолил 3 сирт кислота эканлиги аниқланди. (И.У.К.) у барча тўқималардан поя, илдиз, куртак, барг, уруғлардан хам ажрпатиб олинади. У ўсиш хўл қисмида 1-100 мг/кг гача бўлади. Булардан идолил ацетонитрил глюкобрассицин, глюкоза брикмас, фенил сирт кислоталар ауксилин активлигига эга бўлганлиги учун ауксилинлар деб юритилади. Ауксилинлар мерестика тўқимасида поя, учида, илдиз, ўсувчи баргда, гул ва мевада синтез бўлади. у |
