2 Тузувчилар

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР. 
1.Мустақимов Г.Д. Ўсимликлар физиологияси ва микробиологияси Ўқитувчи-1998 й. 
2. Курсанов. Л.И. «Ботаника» 1 том 1957 й. 
3. Максимов Н.А. «Ўсимликлар физиологиясидан қисқача курс» Т-1958 й. 

---

65 
12-МАВЗУ: ЎСИМЛИКЛАРНИНГ МИНЕРАЛ ЭЛЕМЕНТЛАР БИЛАН 
ОЗИҚЛАНИШИ. 
Режа 
1. Ўсимликларда минерал элементларнинг ахамияти 
2. Ўсимликларни азотга бўлган талаби. 
3. Ўсимликларни ҚРга бўлган талаби. 
4. Ўсимликларни микроэлементларга бўлган талаби. 
Фотосинтез очилгунча (XIX аср) фан сохасида ўсимлик ўзининг танасини «тупроқ 
изирасидан» қуради деган тушунча хукм сурган. Бу тушунчани Аристотелp аниқ ифодалаган 
эди. У ўсимликларнинг хайвонлардан фарқи, уларда ошқозон ва бошқа хазм қилиш 
органларининг йўқлигидан иборат, чунки ўсимликка зарур бўлган моддалар тупроқда 
бўлади, демак, хазм органларининг ўрнини тупроқ босади. Шунинг учун унумли тупроқ 
унумсизидан фарқ қилиниб ва хосил олиш учун ерни ишлаш, минерал маданий ўғитлар 
билан ўғитлаш зарурлиги аниқланган. 
Тажрибалар йўли билан ўсимлик ўз танасининг 95% гача қисмини хаводан 
олинадиган СО
2
ва сув хисобига қуриши аниқланган. Аммо ўсимлик ўз танасининг қолган 
қисмини қаердан олади деган масала аниқ эмас эди. 
Бу масалага жавоб бериш учун аввал тупроқдан ўсимликка кирадиган модларнинг 
элементлар таркибини аниқлаш керак эди. Бунинг учун ўсимликдаги сувни етказиш ва 
сўнгра анализ қилиб қолган моддаларни аниқлаш зарур. 
Бунинг учун ўсимликлар куйдирилади. Бунда унинг таркиби даги углерод СО
2
хисобида Н ва О сув сифатида N молекуляр азот сифатида хисобга олинади. 
Хамма органик моддалар асосан шу тўрт элементдан ташкил топгани учун, шу 
элементлар органогенлар (тирик модда органларини хосил қилувчилар номини олган). 
Лекин ўсимликнинг қуруқ момасини куйдиргандан сўнг кул хосил бўлади. Кул тирик 
организмларнинг зарур таркибий қисмини ташкил этади. Ўсимликлардаги қуруқ
модданинг таркибида азот 1-3 %ни ташкил этади. Лекин унинг ўсимлик хаётида ахамияти 
жуда катта. Азот оқсил молекуласининг таркибига киради. Шу сабабли ўсимликлар