2010-jılg’I mag’liwmatlar

https://t.me/Aral_teńizi

2010-jılg’I mag’liwmatlar

Ekologiyaliq ekspertiza

Ekologiyaliq ekspertiza (lot. "exrertus" – ta’jiriybeli) – xojaliq iskerliginin’ qorshagan tabiygiy ortaliq halatina ha’mde jamiyettin ekologiyaliq qa’wipsizligin ta’miyinlewge tiyisli talablarina a’mel yetiliwin qa’nigeler tarepinen tekseriliwi tusineledi. Ekologiyaliq ekspertiza kim tarepinen sho’lkemlestirilgeni yamasa wa’killigine qarap – ma’mleket, taraw, kollektiv, ilimiy ha’m audit turlerine ajiratiladi.

Ol arnawli wa’killikke iye ha’m tiyisli taraw qa’nigesi yamasa qa’nigeler toparinin’ juumag’i menen juwmaqlanadi.

Ekologiyaliq ekspertiza ob'ektleri - nizam hujjetleri, rejeler, proektler, statyalar ha’m insanlardin’ qorshag’an ortaliqqa ta’sir yetiwshi yamasa onin’ ta’sir yetiw mumkinshiligi bar basqa iskerlik turleri yesaplanadi.

2000-jil 25-mayda qabil qiling’an ha’m sol jildin’ 1-iyulinan kushke kirgen "Ekologiyaliq ekspertiza haqqinda"g'i O’zbekstan Respublikasi nizaminin’ 1-bo’liminde

"Ekologiyaliq ekspertiza –rejelestirilip atirg’an yamasa a’melge asirilip atirg’an xojaliq ha’m basqa jag’dayinin’ ekologiyaliq talablarg’a muwapiqlig’in belgilew ha’mde ekologiyaliq ekspertiza ob'ektin juzege shig’ariw mumkinligin aniqlaydi".

Bul nizamda tiykarinan respublikamizda uch tu’rdegi – ma’mleket, ja’miyet ha’m ekologiyaliq audit ekspertizasini o’tkiziw mumkin.

Ma’mleket ekspertizasi – Ta’biyatti qorg’aw ma’mleket komitetinin’ turli ekspert bo’linbeleri ta’repinen tekseriw alip bariw bolip yesaplanadi. Olardin’ juwmaqlari ekologiyali muna’sebet sub'ektleri (ma’mleket organlari, yuridikaliqalik ha’m fizikaliq shaxslar) ushin ma’jburiy kushke iye.

Ekologiyaliq audit (ingl. "audit" - tekseriw) – ma’mleket diziminen o’tken yuridikaliq shaxslar (audit firmalari) ta’repinen ekologiyaliq ekspertizani g'a’rezsiz, tarmaqtan tisqari bolg’an ta’rizde alip bariw.

Kollektiv ekspertizasi - puxaralar, puxaralar jiyini, o’zin-o’zi basqariw organlari ha’m ma’mleketlik yemes kommersiyalik sho’lkemleri qarjilari yesabinan tekseriwdi o’tkiziw. Olardin

juwmaqlari usinis kushine iye.

Ma’mleket ekologiyaliq ekspertizasi (MEE) – Ta’biyatti qorg’aw ma’mleket komitetinin’ turli ekspert bo’linbeleri ta’repinen tekseriw alip bariw bolip yesaplanadi. Olardin’ juwmaqlari ekologiyali muna’sebet sub'ektleri (ma’mleket organlari, yuridikaliqalik ha’m fizikaliq shaxslar) ushin ma’jburiy kushke iye.

Ma’mleket ekologiyaliq ekspertizasi tarawindag’i arnawli ekspert bo’linbeleri ma’mleket organi O’zbekstan Respublikasi Tabiyatti qorg’aw ma’mleketlik komiyteti ta’repinen alip bariladi.

O’zbekstan Respublikasi Tabiyatti qorg’aw ma’mleketlik ka’miyteti;

- ma’mleket ekologiyaliq ekspertizasin sho’lkemlestiredi ha’m o’tkizedi;

ma’mleket ha’m ja’miyetlik ekologiyaliq ekspertizasi, sonday-aq ekologiyaliq awdit boyinsha normativ-texnik ha’m uslubiy hujjetlerdi islep shig’aradi ha’m tastiyiqlaydi.

ma’mleket ekologiyaliq ekspertizasin o’tkiziwde ekspertler ha’m qa’niygeler tekseriw alip bariladi.

Ma’mleket ekologiyaliq ekspertizasi respublikadag’I ma’lim ekspert organlarinin’ diziminde ayriqsha orin iyeleydi.Ol obektlerdi kompleks ta’rizde ba’ha’laydi,yamasa ekologiyaliq ekanomikaliq ta’reptenbahalaw menen birge onin’ o’zgeriw aqibetleri nelerge alip keliwi, sonday aq Ma’mleket ekologiyaliq ekspertizasi “tabiyat-jamiyet” dizimindegi barliq o’z-ara baylanislardi aniqlaydi.

Ma’mleket ekologiyaliq ekspertizasinin’ en’ aha’miyetli waziypasi xojaliq ha’m basqa ekologiyaliq aqibetler, ekologiyaliq qa’wip da’zejesin baha’law, ha’m de qorshag’an ortaliqqa ha’m xaliq salamatlig’ina keri ta’sir ko’rsetiwin kemeytiriw aniq talap etilden is ilajlardin’ toliqlig’i na’tiyjeligin bahalawdan ibarat.

Ma’mleket sanitar ekologiyaliq ekspertiza (MSEE)-Qorshag’an ortaliqtin’ pataslaniwin yamasa o’zgeriwin insane salamatlig’ina ziyan ko’rsetiw da’rejesin aniqlawlaydi.

Ma’mleket sanitar ekologiyaliq ekspertiza (MSEE-O’zbekstan respublikasi den sawliqti saqlaw ministirligi ta’repinen, den sawliqti saqlaw ha’m tabiyatti qorg’aw ko’miteti menen birgelikte jumis alip baradi.

Ja’miyetlik ekologiyaliq ekspertiza (JEE) –qa’niygelerdin’ o’z erki menen qa’lewi na’tiyjesinde g'aresiz topar ta’repinen, ja’miyet sho’lkemleri menen,olardin’ ja’rdeminde yamasa ja’miyetshilik tiykarinda alipbariladi.

Ja’miyetlik ekologiyaliq ekspertizasi ekologiyag’a baylanisli ha’r qanday keri jag’daylardi tabiyatti qorg’aw komitetine jetkerip beriwde ja’rdem beredi. Ja’miyetlik ekologiyaliq ekspertizani a’melge asiriwg’a tosqinliq qiliw qadag’an etiledi. Ja’miyetlik ekologiyaliq ekspertizasi ma’mleketlik ekologiyaliq ekspertizasi o’tkeriwden qatiy na’zer a’melge asiriw mumkin. Ja’miyetlik ekologiyaliq ekspertizasinin’ mag’lumatlari aniq mag’limatlar dallier menen boliw kerek.

Ekologiyaliq awdit (EA) –Ekologiyaliq awditorlar (firmalar) ta’repinen nizam hujjetlerde belgilengen ta’rtibde ha’m sha’rtlerde o’tkeriletug’in, Qorshag’an ortaliq halina keri ta’sir ko’rsetetuh’in islep turg’an karxnalarha’m basqa obektlerin g'a’resiz ekologiyaliq ekspertiza qiliw bolip tabiladi.Ekologiyaliq awdit xojaliq ha’m basqada mulkdardin’ qararina baylanisli o’tkiziledi.

2010-jılg’i mag’liwmatlar