2018-yil may oyida non mahsulotlari ishlab chiqarish va savdosi bilan
Respublikasining Fuqarolik Kodeksi”, “Kredit shartnomalaridan kelib
Download 0.54 Mb. Pdf ko'rish
|
Kazus.123
|
Respublikasining Fuqarolik Kodeksi”, “Kredit shartnomalaridan kelib
chiqadigan majburiyatlar bajarilishini ta’minlash to’g’risidagi fuqarolik qonun hujjatlarini qo’llashning ayrim masalalari haqida” 13/150-sonli plenum qarori, “Aksiyadorlik jamiyatlari va aksiyadorlarning huquqlarini himoya qilish to‘g‘risida”gi qonun, shunngdek, boshqa qonun hujjatlari. 1. Yuqorida keltirilgan holatda kafillik shartnomasi aksiyadorlik jamiyati uchun qanday bitim hisoblanadi? Fikrlaringizni huquqiy asoslantiring. Avvalo, bitim nima ekanligiga to’xtalib o’tsak, Fuqarolik kodeksimizning 1- qismi 101-moddasiga ko’ra bitimlar deb fuqarolar va yuridik shaxslarning fuqarolik huquq va burchlarini belgilash, o‘zgartirish yoki bekor qilishga qaratilgan harakatlariga aytiladi. 1 Ushbu kodeksning sharhida shunday deyilgan jismoniy va yuridik shaxslarning ongli, aniq maqsadga qaratilgan, erk-iroda asosidagi xatti-harakatlari bo’lib, ularni amalga oshirish orqali ular muayyan 1 Muallif tomonidan https://lex.uz/docs/-111189#-152941 linki ma’lumotlari asosida tayyorlandi. huquqiy oqibatlarga erishishga intiladilar. Shunikdek, bitimda fuqaro va tashkilotlarning ma`lum moddiy hamda madaniy ehtiyojlarini qondirishga qaratilgan erklari ifodalanadi. Ayrim bitimlarni qonun bilan belgilangan tartibda tuzish mumkin. Yirik bitimlar ham shular shumlasiga kiradi. “Aksiyadorlik jamiyatlari va aksiyadorlarning huquqlarini himoya qilish to‘g‘risida”gi qonunning 8-bobi jamiyat tomonidan yirik bitimlar tuzish haqida bo’lib, ushbu bobning 83- moddasi 1-qismida shunday deyilgan. Jamiyat tomonidan mol-mulkni olish yoki uni boshqa shaxsga berish yoxud mol-mulkni boshqa shaxsga berish ehtimoli bilan bog‘liq bitim (shu jumladan qarz, kredit, garov, kafillik) yoki o‘zaro bog‘langan bir nechta bitim, agar boshqa shaxsga berilayotgan mol-mulkning yoki olinayotgan mol-mulkning balans qiymati bunday bitimlarni tuzish to‘g‘risidagi qaror qabul qilinayotgan sanada jamiyat sof aktivlari miqdorining o‘n besh foizidan ortig‘ini tashkil etsa, yirik bitim deb hisoblanadi, kundalik xo‘jalik faoliyatini yuritish jarayonida tuziladigan bitimlar hamda aksiyalarni va boshqa qimmatli qog‘ozlarni joylashtirish bilan bog‘liq bo‘lgan bitimlar bundan mustasno. Demak ushbu holatda aksiyadorlik jamiyati kafillik shartnomasi asosida qo’shilgan kafillik shartnomasini yirik bitim deb olishimiz mumkin. Shuningdek, quyidagi manbaga ham e’tibor qaratish joiz. Jamiyatning yirik bitimni tuzishda yirik bitim predmeti bo’lgan mol-mulk jamiyat tomonida bozor qiymati bo’yicha boshqa shaxsga beriladi. Agar yirik bitim qarz, kredit, garov, kafillik hisoblansa, qarzni, kreditni, garovni yoki kafillikni ta’minlovchi mol-mulkning bozor qiymati aniqlanadi. Bizning holatda 2018-yil may oyi holati bo’yicha “DASTURXON” AJning sof aktivlari miqdori 500 000 000 so’mni tashkil etgan. Shuningdek, ushbu qonunning 84-moddasida yirik bitim tuzish tartibi keltirilib o’tilgan. Balans qiymati yoki olish qiymati bitim tuzish to‘g‘risida qaror qabul qilinayotgan sanada jamiyat sof aktivlari miqdorining o‘n besh foizidan ellik foizigachasini tashkil etuvchi mol-mulk xususida yirik bitim tuzish to‘g‘risidagi qaror jamiyat kuzatuv kengashining a’zolari tomonidan bir ovozdan qabul qilinadi, bunda kuzatuv kengashidan chiqib ketgan a’zolarning ovozi inobatga olinmaydi. Yirik bitim tuzish masalasi bo‘yicha jamiyat kuzatuv kengashining yakdilligiga erishilmagan taqdirda yirik bitim tuzish to‘g‘risidagi masala kuzatuv kengashining qaroriga ko‘ra aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishi hal qilishi uchun olib chiqilishi mumkin. Balans qiymati yoki olish qiymati bitim tuzish to‘g‘risida qaror qabul qilinayotgan sanada jamiyat sof aktivlari miqdorining ellik foizidan ortig‘ini tashkil etuvchi mol-mulk xususida yirik bitim tuzish to‘g‘risidagi qaror aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishi tomonidan qabul qilinadi. Yirik bitim jamiyat aksiyadorlarining umumiy yig‘ilishi yoki kuzatuv kengashi ushbu bitim bo‘yicha qaror qabul qilganidan keyin jamiyatning ijroiya organi tomonidan amalga oshiriladi. Bunda yirik bitim tuzish to‘g‘risidagi qaror mol-mulkning qonunchilikka muvofiq baholovchi tashkilot tomonidan belgilangan bozor qiymati hisobga olingan, mustaqil tashqi auditorlik tashkiloti tomonidan bitimning shartlari o‘rganilgan holda majburiy tartibda qabul qilinadi. Demak yirik bitim tuzishda ham o’ziga xos tartib bo’lib. Tuzilayotgan bitimning summasi uning tuzishda umumiy yig’ilishning qarorlari ham muhim sanaladi. 1-savolga xulosa shuki jamiyat tomonidan tuzilgan kafillik shartnomasi yirik bitim sanaladi. 84-moddada shunday deyilgan. Jamiyatning odatdagi xo‘jalik faoliyati jarayonida tuziladigan bitimlar yirik bitimlar deb e’tirof etilmaydi. Kafillik shartnomasi bunda yirik bitim hisoblanadi. 2. Vaziyatda keltirilgan bitim haqiqiy emas deb topilishi mumkinmi? Bitimni haqiqiy emas deb topish oqibatlarini tahlil qiling. Kafillik shartnomasi agar berilgan holatda haqiqiy emas deb topilsa qanday oqibatlarga olib kelishi mumkinligiga to’xtalishdan oldin, bitimning haqiqiy emas deb topish asoslarini yoritib o’tsak. Fuqarolik kodeksi 113-moddasiga ko’ra bitimning haqiqiy emasligi, bitim ko’rinishida amalga oshirilgan harakat subyektlar sodir bo’lishini istagan fuqarolik-huquqiy oqibatlarni yuzaga keltiradigan yuridik fakt sifatlariga ega bo’lmaydi. Haqiqiylik shartlaridan biri buzilgan hollardagina bitimning haqiqiy emasligi to’g’risida aytish mumkin. 2 Demak bunda bitimning haqiqiy emasligini tuzilayotgan bitimning mazmunining noqonuniyligi, uni tuzishga haq bo’lmgan shaxslarning ushbu bitimlarni tuzganligi yokida bitim shakliga e’tibor berilmaganligi ham asos bo’la oladi. Asosan amaliyotda ushbu masalada bunday bitimlami tuzish vaqtida alohida aksiyadorlarning, ayniqsa, minoritar aksiyadoriaming huquq va manfaatlari buzilishi mumkin. Shuning uchun ular bunday bitimlami haqiqiy emas deb topishni so‘rab sudga murojaat qilishadi. Aksiyadorlik jamiyatlari to‘g‘risidagi qonunda jamiyatning korporativ erkini shakllantirishda ta’sir etishi mumkin bo‘lgan shaxslaming manfaatdorligi mavjud bo‘lgan bitimlami tuzishning alohida tartibi nazarda tutiladi. Qonunda nazarda tutilgan shaxslardan birining manfaatdorligi mavjud boigan bitimlarni tuzish to‘g‘risidagi qaror jamiyatning kuzatuv kengashi tomonidan "manfaatdor direktorlar" ishtirok etmagan holda qabul qilinadi. 3 Bitimning haqiqiy emasligi taraflarni ular bitim tuzishdan oldingi holatga keltirish tashkil qiladi. Shuningdek, Fuqarolik kodeksining 114- moddasiga muvofiq haqiqiy bo‘lmagan bitim uning haqiqiy emasligi bilan bog‘liq bo‘lgan oqibatlardan tashqari boshqa yuridik oqibatlarga olib kelmaydi va u tuzilgan paytidan boshlab haqiqiy emasdir. Fuqarolik kodeksining 126-moddasiga muvofiq yuridik shaxs uning uchun chelangan vakolat doirasidan chiqib ketgan bo`lsa, bitim tuzishda manfaatdor bo`lgan shaxsning da`vosi bo`yicha bunday bitim sud tomonidan haqiqiy emas deb topilishi mumkin. 2-savolga umumiy xulosa shuki, “Aksiyadorlik jamiyatlari va aksiyadorlarning huquqlarini himoya qilish to‘g‘risida”gi qonunning 79-moddasida shunday deyilgan. Jamiyatning direktori (boshqaruv raisi) jamiyat nomidan ishonchnomasiz ish yuritadi, shu jumladan uning manfaatlarini ifodalaydi, jamiyat nomidan bitimlar 2 O’zbekiston Respublikasi fuqarolik kodeksiga sharh, 1-jild (1-qism) Adliya vazirligi. – T.: “Vektor-Press”, 2010. –318 bet 3 H.R.Rahmonqulov, S.S.Gulyamov. Korporativ huquq. Huquqshunoslik oliy o‘quv yurtlari uchun darslik. -T.: TDYl nashriyoti, 2008. 324-bet. Link: https://n.ziyouz.com/books/kollej_va_otm_darsliklari/huquq/Korporativ%20huquq%20(H.Rahmonqulov,%20S.Gul yamov).pdf tuzadi, jamiyatning filiali yoki vakolatxonasi rahbarini tayinlaydi, shtatlarni tasdiqlaydi, jamiyatning barcha xodimlari bajarishi majburiy bo‘lgan buyruqlar chiqaradi va ko‘rsatmalar beradi. Bilamizki haqiqiy emas deb topilgan bitimlar bitimlar sifatida tasniflanmaydi. “Aksiyadorlik jamiyatlari va aksiyadorlarning huquqlarini himoya qilish to‘g‘risida”gi qonunning 84-moddasiga yuqorida ham to’xtalib o’tdik. Ushbu moddaga ko’ra balans qiymati yoki olish qiymati bitim tuzish to‘g‘risida qaror qabul qilinayotgan sanada jamiyat sof aktivlari miqdorining o‘n besh Download 0.54 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|