2018-yil may oyida non mahsulotlari ishlab chiqarish va savdosi bilan

---

Kazus 
2018-yil may oyida non mahsulotlari ishlab chiqarish va savdosi bilan 
shug’ullanuvchi “QAYNOQ” MChJ bankdan 200 000 000 so’m kredit oldi va 
kredit olish jarayonida “QAYNOQ” MChJ direktori va “DASTURXON” AJ 
boshqaruv raisi (direktori) o’rtasida kafillik shartnomasi imzolandi. 2021-yilga kelib 
“QAYNOQ” MChJ kredit majburiyatlari to’liq bajara olmaganligi sababli bank 
“DASTURXON” AJ dan kredit summasini foizlar bilan qo’shib hisoblaganda 245 
million so’mni to’lab berishini so’rab chiqdi. Ushbu vaziyatda “DASTURXON” AJ 
ushbu majburiyatni bajarmasligini, faqatgina 200 million so’m miqdor uchun 
kafillik shartnomasini imzolaganganini ma’lum qildi. “DASTURXON” AJ 
aksiyadorlari esa 200 million so’m majburiyatni ham bajarmasligi zarurligini, 
kafillik shartnomasini tuzish aksiyadorlar umumiy yig’ilishida ko’rib 
chiqilmaganligini, shu bois bu aksiyadorlik jamiyati mulklarini tasarruf qilish 
qoidalarini va aksiyadorlarning mulkiy huquqlarini buzishini aytishdi. Shuningdek, 
aksiyadorlar bu ishda jamiyat direktorining aybi bo’lganligi sababli, bank aynan 
direktordan pulni undirishi lozimligini ta’kidlashdi. Ish hujjatlarida ko’rilishicha, 
2018-yil may oyi holati bo’yicha “DASTURXON” AJning sof aktivlari miqdori 500 
000 000 so’mni tashkil etgan. Bank kredit summasining to’lanmagan qismini 
undirishni so’rab iqtisodiy sudga ariza bilan murojaat qildi. “DASTURXON” AJ 
aksiyadorlari o’z manfaatlari himoya qilinishini so’rab sizga murojaat qildi. 
Kazusda berilgan vaziyatga atroflicha yondashib, quyida keltirilgan 
savollar bo’yicha tahlil olib boring.
1. Yuqorida keltirilgan holatda kafillik shartnomasi aksiyadorlik jamiyati 
uchun qanday bitim hisoblanadi? Fikrlaringizni huquqiy asoslantiring. 
2. Vaziyatda keltirilgan bitim haqiqiy emas deb topilishi mumkinmi? 
Bitimni haqiqiy emas deb topish oqibatlarini tahlil qiling. 
3. Ushbu vaziyatda kafillik shartnomasi bo’yicha kim javobgarlikka 
tortilishi kerak? Fikrlaringizni huquqiy asoslantiring. 
4. Korporatsiyalarda direktorning o’z vakolati doirasidan chiqib tuzgan 
shartnomalari bo’yicha uchinchi shaxslarga (shartnomaning ikkinchi tarafiga) 

---

yetkazilgan zarar kimning zimmasida bo’lishi masalasini romano-german va 
anglo-sakson huquq tizimlari yordamida tahlil qiling. Fikrlaringizni ilmiy va 
huquqiy jihatdan asoslantiring. 

---

Javob 
Yuqorida keltirib o’tilgan kazusga qisqacha to’xtalib o’tsak. Holat bo’yicha 
“Qaynoq” MCHJ bankdan faoliyatini rivojlantirish uchun kredit olmoqda. 
“Dasturxon” AJ esa o’z navbatida kafil bo’lmoqda. Ya’ni “Qaynoq” MCHJ va 
“Dasturxon” AJ o’rtasida kafillik shartnomasi tuzilmoqda. Oradan vaqt o’tib 
“Qaynoq” MCHJ bank oldidagi o’z majburiyatlarini bajara olmaganligi sababli 
vujudga kelgan 245.000.000 so’m qarzdorlikni “Dasturxon” AJdan so’rab chiqadi. 
Ammo “Dasturxon” MCHJ ushbu majburiyatni bajarmaslikni kafillik shartnomasi 
faqat 200.000.000 so’m uchunligi bildiradi. Shuningdek, “DASTURXON” AJ 
aksiyadorlari esa 200 million so’m majburiyatni ham bajarmasligini, chunki 
tuzilgan kafillik shartnomasi haqiqiy emasligini va majburiyat boshqa tarafdan 
undirilishi kerakligini (ya’ni AJ direktoridan) ta’kidlaydi. 2018-yil may oyi holati 
bo’yicha “DASTURXON” AJning sof aktivlari miqdori 500 000 000 so’mni 
tashkil etgan. Bank o’z navbatida iqtisodiy sudga murojaat qiladi. 
Ushbu berilgan kazuni yechishda berilgan kazuslarga quyidagi qonun 
hujjatlari orqali javob berishga harakat qilamiz. “O‘zbekiston