2022 erkin vohidov she’rlarida an’ana va o’ziga xoslik nizomiddinov Afzaldin Arabboy o‘g‘li

Keywords: classical poetry, kasida, Gazelle, Muhammad, epic, Ecclesiastes, 
rubai, Devon, rhyme, byte. 
 
KIRISH
“Yoshlik devoni”ni bezab turgan o’zining keng ko’lamli tarixiyligi, ijtimoiyligi 
bilan boshqa asarlaridan ajralib turuvchi asar “O’zbegim” qasidasi edi. 
Mumtoz she’riyatimizda ko’plab qasidalar yozilganligi ma’lum. XX asrda bu 
janrga qo’l urilmadi. Xuddi g’azalni bir chetga surib qo’yishga harakat qilgandek, 
qasida janri ham nari surib qo’yilgan edi. Erkin Vohidov mumtoz shoirlarimizning 
an’analarini davom ettirish va dilidagi gaplarni baralla aytib olish, millatini boshiga 
ko’tarish maqsadida “O’zbegim” qasidasini yozdi. Qasida avval jurnalda e’lon 

---

Oriental Renaissance: Innovative, 
educational, natural and social sciences 
 
VOLUME 2 | ISSUE 5/2 
ISSN 2181-1784 
Scientific Journal Impact Factor
 
 SJIF 2022: 5.947 
Advanced Sciences Index Factor 
 ASI Factor = 1.7 
564 
w
www.oriens.uz
May
2022
 
qilindi, so’ng kitobiga kiritildi. Erkin Vohidov shuhratini “O’zbegim” o’sha yillarda 
O’zbekistonga, o’zbeklar yashaydigan qo’shni Qozog’iston, Qirg’iziston, Tojikiston, 
Turkmanistonga, keyinchalik qardosh turkiylarimizning Ozarbayjon, Turkiya kabi 
o’lkalarigacha yetib borgan. Hatto Amerikadagi Turkistonliklar jamiyatidagi minglab 
vatandoshlarimiz ham bu qasidani yod o’qishgani, bayramlarda qo’shiq qilib 
aytishgani ma’lum.
 
MUHOKAMA VA NATIJALAR 
Erkin Vohidov “O’zbegim”, sen ham tenglar ichida tengsan, dunyo xalqlar 
orasida ko’kragingni ko’tarib yurishga deb quyidagi misrani yozdi: 
Tarixingdir ming asrlar ichra pinhon o’zbegim, 
Senga tengdosh Pomir-u oqsoch Tiyonshon o’zbegim. 
So’ylasin Afrosiyob-u, so’ylasin O’rxun xati, 
Ko’hna tarix shodasida bitta marjon, o’zbegim…
Va bunday xalq yorug’ olamda “tenglar ichra teng bo’lishiga xaqli”, deya 
ta’kidladi. Rim qaysari va Chingiz-u Botular bosqiniga ko’ksini qalqon qilgan 
xalqimizni ulug’larkan, shoir ishg’ol ostidagi vatanning fojiali manzarasini shunday 
chizadi: 
Yog’di to’rt yondin asrlar boshingga tiyri kamon, 
Umri qurbon, mulki toroj, yurti vayron, o’zbegim. 
Davr zulmiga va lekin bir umr bosh egmading, 
Sen – Muqanna, sarbador – sen, erksevar qon, o’zbegim… 
Bu qasidada erksevarlik ramzi o’laroq tilga olingan Muqanna, sarbadorlar 
haqida keyinchalik Muhammad Alining romani, Azim Suyunning dramasi, 
Mirzapo’lat Toshpo’latovning qissasi, ko’plab she’rlar yaratilganida ham bu 
satrlarning ta’siri bor, albatta. Muallif dunyoga Beruniy, Xorazmiy, Farobiy, 
Ulug’bek kabi jahonshumul olimlarni, “she’riyat mulkida shoh-u sulton” Navoiyni, 
Bobur-u Mashrablarni tuxfa etgan xalqning achinarli ahvolini (Maariy “orif inson o’z 
yurtida g’arib-u g’urbatdadir, yaqinlari orasida begona va kimsasizdir” deganidek), 
mazlumligini quyidagicha tasvirlaydi: 
Ilm-u she’rda shoh-u sulton, lek taqdiriga qul, 
O’z elida chekdi g’urbat, zor-u nolon o’zbegim. 
Qasidaning o’sha mazlumlik yillaridan boshlab xalqimiz ruhiga tayanch, joniga 

---