2022 y Mavzu: Abbosiylar hukmronligi davrida arab xalifaligi madaniyati

O`rganilganlik darajasi. O`zbekiston olimlari tomonidan mavzuga doir masalalar atroflicha yoritilgan. Xususan, Narshaxiyning “Buxoro tarixi”⁵ , Hofiz Tanish al-Buxoriyning “Аbdullanoma”⁶ , Ibn Xavqalning “Kitob surat al-ard” (Movarounnahr)⁷ nomli , Hudud-ul olam (Movarounnihr tavsifi)⁸ , Аbdulkarim as-Samʼoniyning “Аl-Аnsob Nasabnoma”⁹ nomli , Hasanxoja Nisoriyning “Muzakkiri ahbob” (Doʼstlar yodnomasi)¹⁰ kabi o’rta asr muarrixlari, F.Sulaymonova¹¹, B.Abduhalimov¹², Hoji Ismatulloh Abdulloh¹³, A.Murodov¹⁴, U.Uvatov¹⁵, М.Хайруллаев¹⁶, А.Muhammadjonov¹⁷, R.Shamsutddinov, Sh.Karimovlarning¹⁸, M.Juraev, R.Nurullin, S.Kamolov¹⁹ , va boshqa olimlar musulmon madaniyatini tadqiq etishga muhim hissa qo`shganlar. Rossiyalik sharqshunoslar orasida esa arab-musulmon madaniyatining shakllanishi va rivojlanishi bilan bog`liq masalalar, asosan, V.V. Bartold²⁰, O.G. Bolshakov²¹, I.M.Filshtinskiy²², L.G.Landa²³, T.A.Chistyakova²⁴, T.Y.Irmiyayeva²⁵, K.P.Matviyev²⁶, M.V.Sokolovalarning²⁷ asarlarida o`z ifodasini topgan.
Bu o`rinda F.Sulaymonovaning “Sharq va G`arb” monografiyasida arab-musulmon madaniyatini yaxlit holda tadqiq etganligini alohida ta`kidlash zarur. Shuningdek, B.Abduhalimovning “Bayt al-Hikma va Markaziy Osiyo olimlarining Bag`doddagi ilmiy faoliyati” kitobida o`rta asr manbalarida saqlangan “Bayt al-Hikma” haqidagi ma`lumotlar jamlangan, ular ilk bor atroflicha yoritilib, mazkur ilmiy markazning tashkil topishi, tarkibiy tuzilishi, vazifalari va taraqqiyoti haqida so`z yuritiladi.
So`nggi yillarda “Ma`naviyat yulduzlari” nomi bilan chop etilgan va yuzga yaqin Markaziy Osiyolik buyuk siymolar, allomalar va adiblar haqida ma`lumotlarni o`z ichiga olgan bio-bibliografik asarni mamlakatimizda ushbu turkumdagi tadqiqotlarning eng yirigi sifatida baholash mumkin. Kitobda ming yildan ortiq vaqt (IX-XX) oralig`ida yashab, ijod etgan mashhur kishilarning hayoti va ilmiy merosi bayon qilinadi<sup>28</sup>.
Shveytsariyalik sharqshunos olim Adam Mets o`zining IX-X asrlarda musulmon Sharqida yuz bergan madaniy rivojlanishning tarixiga bag`ishlangan “Musulmon renessansi<sup>29</sup>” asari bilan mutaxassislarga yaxshi tanish. Asarda muallif ko`zlagan asosiy g`oya – IX-X asrlarning musulmon Sharqidagi Uyg`onish (Renessans) davri ekanini ko`rsatishga intilish deyish mumkin; shuning uchun ham u o`z asarini “Musulmon Renessansi” deb ataydi. Adam Metsning kitobi Sharq xalqlari ijtimoiy hayotining deyarli barcha qirralarini tarixiy manbalar asosida yoritib beruvchi muhim fundamental tadqiqot hisoblanadi.