2022-yil Moddiy nuqtanig aylanma harakati Reja

2022-yil

Muhammad al Xorazmiy nomidagiToshkent axborot texnologiyalar universititi 017 guruh talabasi talabasi Juraqulov Jahongirning Fizika 1 fanidan aylanma harakat mavzusida tayyorlagan birinchi mustaqil ishi

2022-yil

Moddiy nuqtanig aylanma harakati Reja:

1.Moddiy nuqtaning aylanma harakati 2.Moddiy nuqtaning egri chiziqli harakatdagi tangensial, normal va to`la tezlanishlari

3.Aylana bo`ylab harakatda burulish burchagi, burchak tezlik va burchak tezlanish

4.Aylanma va ilgarilanma harakatning kinematik xarakteristikalari orasida bog`lanishlar

5.Xulosa

6.Foydalanilgan adabiyotlar

Moddiy nuqtaning aylanma harakat Moddiy nuqtaning aylana bo`ylab harakati yondagi rasmda keltirilgan. M moddiy nuqtaning holati o`zgarmas OX o`qi bilan OM radius-vektororasidagi “A” burchak bilan belgilanadi. Bu holda R radiusda yotgan har xil nuqtalarning chiziqli tezliklari har xil bo`ladi. Shuning uchun aylanma harakatda moddiy nuqtaning tezligi uchun alohida kattaliklar kiritiladi.

Aylanma harakatda tezlanish

TANGENSIAL TEZLANISH-rayektoriyaning urinmasiga yo`nalgan bo`lib tezlik yo`nalishiga mos keladi va tezlikning miqdor jihatdan o`zgarishi hisobiga paydo bo`ladi.

NORMAL TEZLANISH- trayektoriya egriligi markaziga yo`nalgan bo`lib markazga intilma tezlanish hisoblanadi va tezlikning yo`nalishi o`zgarishi hisobiga paydo bo`ladi.

TO`LA TEZLANISH markazga intilma va tangensial tezlanishlarning geometrik yig`indisiga teng bo`ladi.

Aylana bo`ylab harakatda burulish burchagi, burchak tezlik

BURULISH BURCHAGI: Aylanayotgan nuqtaning bosib o`tgan ∆S yoy uzunligi, R radiusga nisbati bilan o`lchanadigan, yoy bilan radius orasidagi burchakka teng fizikaviy kattalikdir kattalikdir

[φ]=[rad] BURCHAKLI TEZLIK:burchakdan vaqt

bo`yicha olingan birinchi tartibli xosilasiga teng vektor kattalik.

[ω]=[grad/s; rad/s; π/s]

BURCHAKLI TEZLANISH Burchakli tezlikdan olingan birinchi tartibli hosila yoki burilish burchagidan olingan ikkinchi tartibli hosila BURCHAK TEZLANISH deyiladi. Tezlanuvchan aylanma harakatda burchak tezlik va burchak tezlanish yo`nalishi mos tushadi. Sekinlanuvchan aylanma harakatda burchakli tezlik va burchakli tezlanish yo`nalishlari qarama qarshi tushadi [β]=[rad/s²]

Aylanma va ilgarilanma harakatning kinematik xarakteristikalari orasida bog`lanishlar

=0, =0 → To`g`ri chiziqli tekis harakat
=const0 =0→ To`g`ri chiziqli tekis o`zgaruvchan harakat
=0, =const0 →aylana bo`ylab tekis harakat
=const0, =const0 →aylana bo`ylab tekis o`zgaruvchan harakat
, →egri chiziqli o`zgaruvchan harakat

XULOSA: Aylanma harakat qilayotgan jism trayektoriyasi aylanadan yoki aylana yoyidan iborat buladi. Chiziqli tezlik yo’nalishi harakat yo’nalishida o’tkazilgan urinma buylab aniqlangani bois chiziqli tezlik yo’nalushi uzluksiz ravishda uzgarib boradi. Aylana bir nuqtadan ikkita urinma utkazib bo’lganligi uchun chiziqli tezlik yo’nalishini topishda harakat yo’nalishini ham e’tiborga olish kerak.

XULOSA: Aylanma harakat qilayotgan jism trayektoriyasi aylanadan yoki aylana yoyidan iborat buladi. Chiziqli tezlik yo’nalishi harakat yo’nalishida o’tkazilgan urinma buylab aniqlangani bois chiziqli tezlik yo’nalushi uzluksiz ravishda uzgarib boradi. Aylana bir nuqtadan ikkita urinma utkazib bo’lganligi uchun chiziqli tezlik yo’nalishini topishda harakat yo’nalishini ham e’tiborga olish kerak.

Burchakli tezlanish burchakli tezlikdan vaqt buyicha olingan birinchi tartibli hosilaga teng. Burchakli tezlik yo’nalishi aylana bo’ylab tekis tezlanuvchan harakatda burchakli tezlik bilan mos yo’nalishda, va aksincha aylana bo’ylab tekis sekinlanuvchan harakatda burchakli tezlik yo’nalishiga qarama qarshi yo’nalgan bo’ladi.

Foydalanilgan adabiyotlar

1. Q.P. Abduraxmanov, V.S.Xamidov, N.A.Axmedova. FIZIKA. Darslik. Toshkent 2018 yil.

2.Q.P.Abduraxmanov, O`.Egamov “Fizika” darslik

Toshkent 2013 yil.

3. Ijtimoiy tarmoq ma`lumotlari.