21-bilet 1- savol

( 2-savol)Sinonimlar. Manodosh yoki ozaro yaqin manoli, talaffuz va imlosi boshqa­boshqa sozlar yigindisi sinonim hisoblanadi: chiroyli, gozal, korkam, kohlik, xushroy, suluv, zebo kabi. Nutqning aniq va ravshan bolishi sinonimlardan togri foydalanishga bogliq. Bazi sinonim sozlarning manosini farqlash birmuncha murakkab boladi. Bu borada hatto mutaxassislar ham ikkilanib qoladigan jihatlar mavjud: iflos, isqirt, irkit, isliqi, iqna, olqindi, yulqindi kabilar. Sinonim sozlarning mano qirralarini togri anglash va oz ornida qollash ularning qanday sozlar bilan birikib kela olish darajasiga bogliq. Masalan, qasamyod qilmoq, qasam ichmoq. qiyoslang: qasamyod ichmoq, ont qilmoq, qasam qilmoq deb bolmaydi. Til faktlari sinonim sozlar bilan evfemizmlar orasida malum darajada munosabat borligini korsatadi. Malumki, ochiq aytilishi noqulay, uyat, qopol, noxush hisoblangan soz va iboralarning ana shunday taassurot uygotmaydiganlari bilan almashtirilishi evfemizmlarning hosil bolishiga sabab boladi. Masalan, kor ornida, kozi ojiz, amo, basir; jinni ornida aqli zaif, aqli qusur, kirdi­chiqdi (shevada) kabilar.Korinadiki, nutqimiz nozik mano qirralariga, shuningdek, rang­barang uslubiy buyoqqa ega evfemik­sinonimlarga ham ega.Demak, sinonimlar nutqni ravon va tasirchan bolishida, uslubning rang-barangligini taminlashda, uslubiy takrorlardan qochish ahamiyatli ekan.
(3 - savol)Antonimlar. Ozaro zid manoli sozlar yigindisi antonimlardir. Masalan, katta­kichik, baland­past, achchiq­chuchuk kabi. Bir sozning bolishli-bolishsiz shakli (keldi­kelmadi kabi) antonimni hosil qilmaydi. Buning uchun zid leksik mano munosabati bolishi shart. Antonimik holat soz birikmalarida kuzatiladi: katta qora sumka - kichik qizil sumka, baland boyli semiz yosh kishi - past boyli oriq qari kishi kabi. Antonimlar tilning kuchli uslubiy vositalaridan biri hisoblanadi. Narsa va hodisalarni tasvirlashda, qarama-qarshi qoyish - kontrastlar hosil qilishda foydalaniladi: Ota­ona uyquga ketdi,Uyda faqat Inobat bedor. . .Kichik qalbda buyuk sevinch bor Yer yuzini tutib ketguday (Zulfiya). Zidlash munosabatini ifodalashning korinishlaridan yana biri oksimorondir.Oksimoron - kishi yoki predmetning tabiati va mohiyatiga xos bolmagan belgini unga nisbatan qollab, antonimik munosabat hosil qilishdir. Sifat ot tipidagi mantiqiy nomuvofiq sozlardan original uslubiy birikma hosil boladi: shirin dard, aqlli tentak, soqolli kosa, qorongu kun kabi.