21-mavzu. Insho otkazish metodikasi.(2 soat)

xmlns:w="urn:schemas-microsoft-com:office:word"
xmlns="http://www.w3.org/TR/REC-html40">
21-mavzu. Insho otkazish metodikasi.(2 soat)
1.Insho haqida nazariy malimida tutgan oplash.
O`quvchini kasbga yoqituvchisining burchi hisoblanadi. Yosh avlodni kasbga tayyorlovchi asosiy omil ona tili va adabiyot fanlaridagi matnlar, mashqlar va albatta, lsam ekan?Men tanlagan kasbz botashkil etishyaratishqurishbarpo qilishijodbayontahrirnolarini anglatadi. Insho muallifning mayorlariga amal qilgan holda bayon etish talab qilinadi.
Insho tez fursatda ozlashtiriladigan yozma ish turi emas. Insho yozish kolish qiyin, albatta. Yaxshi, har tomonlama maqsadga muvofiq insho koladi. Avvalo, koatlari, izohli luglish, atroflicha bilimga ega bora ikki xil bolimiy insholar va sinov insholari.
Taquvchi tomonidan yozilib, ijodiy fikr yuritishga, mavzuni tori bayon qilishga qaratiladi. Bunday insholarda biror yozuvchi yoki shoir ijodi, asarlari mazmuni, mavzu doirasi, badiiy ahamiyatini oquvchida fikrlash koyiladi. Tanaltiriladi.
Sinov insholari onikma va malakalarini smash hamda baholash uchun muayyan mavzular tugagandan soquv yili oxirida nazorat ishi sifatida, davlat attestatsiyalarida, olimpiadalarda, ijtimoiy-gumanitar sohalarga doir tanlovlarda onikma va malakani baholashga xizmat qiladi.
Insholar mazmun-mohiyatiga koladi:

1. 
   Adabiy mavzudagi insho tatilgan mavzular asosida yoziladigan, darslar va darsliklardagi maquvchining munosabati, shaxsiy fikrlari ifodalanadigan, ijodiy yondashuv asosidagi yozma ishdir. Adabiy mavzudagi inshoda muayyan yozuvchi, shoiming hayoti va ijodi, qahramonlar xarakteri, felumotlar bayon etiladi, badiiy asar mazmuni, gquvchining mustaqil yondashuvi aks etadi. Ijodiy yondashuv, mustaqil fikr inshoning zarar shartlaridan biridir. Tal!anadi. Adabiy mavzudagi insholar matn asosidagi insholar, deb ham yuritiladi.
   

Adabiy mavzudagi insholardan ona tili va adabiyot darslarida keng foydalanish, reyting tizimining oraliq va yakuniy nazoratlarini insho kotkazish maqsadga muvofiqdir.
Adabiy mavzudagi insholar oxshatish, sifatlash, jonlantirish, mubolagzlar bilan rnayoqdor sollay bilishni oz fikr-mulohazalarini keng, aniq va izchil, erkin ravishda bayon qilish imkonini beradi.
Adabiy insholardan faqat adabiyot darslarida emas, balki ona tili mashgzlashtirishda ahamiyatlidir. Adabiy insholar onikmasini talab etadi. Masalan, nodosh va qarama-qarshi mazlarrganilgandan soquvchilarga yaxshilikni, insonning, ijobiy, ezgu fazilatlarini ifodalovchi sonolilarini toptirish, maYaxshi fazilatlar - inson ziynatiladi.
Adabiy insholar badiiy adabiyot namunalari asosida yaratiladi. O`quvchilar oliq holda badiiy asarlar, ulardagi qahramonlar, bayon qilingan qiziqarli voqea- hodisalarni tahlil qiladilar, oanalar, davr mafkurasi, yoshlar faoliyati bilan bognaviy-malum bir mavzuga oid bilimlari, axloqiy-tarbiyaviy, ijtimoiy-siyosiy dunyoqarashi, fikr va mulohazalarini aks ettiruvchi, ijodkorlik

qobiliyatini, his-tuygquvchigina erkin mavzuda qiynalmay insho yozishi mumkin. Erkin mavzudagi insholar mavzusi va materiallari hayotning turli sohalariga oid boquvchidan hayotni yaxshi tushunish va bilishni, voqea-hodisalar haqida yetarli, ilmiy, aniq malishni, oqilgan badiiy asarlar, telekoziga xos kichik nasriy asar boquvchining oproq namoyon boMening sevimli qahramonimOmmaviy axborot vositalariga munosabatimUstoz o, va shu kabi erkin mavzularda insho yozish mumkin.

Adabiy va erkin mavzudagi insholar bir-biridan, avvalo, asoslaniladigan manbasi bilan farq qiladi. Adabiy insholarning manbai adabiy asarlar boisa, erkin insholarning manbai serqirra hayot, olim jarayonida adabiy va erkin mavzudagi insho asosida davlat imtihoni oanaviy insho adabiy-tanqidiy maqolaning analogiyasini otirof etiladi. Bularning barchasini ham adabiy, ham ommabop mavzularda yozish mumkin. Turli janrdagi insholar ustida ishlash sermulohaza, savodli ono nozikliklarini fahmlash, badiiy did, obrazli fikrlash va ijodiy tafakkurni rivojlantiradi. O`quvchi ijodiy yondashuvi orqali yozma ishning oladi. Ularning mohiyatini anglash uchun insho taladi. Janming oqish va tahlil qilish; turli mualliflaming bir asarga bag'ishlangan maqolalarini taqqoslash; badiiy asar yoki adabiy tanqidning janr xususiyatlarini oquvchilaming mamaklashuvchi namunaviy savollar tuzish; yozma ishlarni bajarish va ulami tahlil qilish asosiy vazifalar hisoblanadi.

Adabiy-tanqidiy maqola, taqriz, esse badiiy asarlami va ularda aks ettirilgan hayot hodisalarini baholash hamda izohlashga qaratilgan adabiy tanqid janrlari hisoblanadi. Adabiy tanqid ham zamonaviy, ham mumtoz adabiyotni oliq. Adabiy tanqid xususiyatlari vaqt ozgaradi.

Adabiy turdagi janrlardan ayrimlari uslub xarakteriga koquv jarayoni, taqitish, tayicha insho, tavsifiy insho, mulohaza-insho, tasviriy insho, kundalik, maktub, rivoyat- insho, ertak- insho kabi koquvchilardan qiyoslash, maz nuqtayi nazarini himoya qilish, olishi mumkin. Induktiv usulda yaratilgan insholarda avval ilgari surilayotgan fikmi asoslashga xizmat qiladigan dalillar, isbotlar keltirilib, sorinishidir. Tavsifiy insho - voqelik, narsa-hodisa mohiyati batafsil, koquvchidan orilgan kinofilm qahramonlari haqida shaxsiy fikr- mulohazalarini bayon etishni talab etadi.

Tavsifiy insho ham kirish, asosiy, xulosa qismlaridan iborat bol-atvori, asosiy mashglishi, jonsiz narsalarda esa oziga xos belgilari, tashqi koquvchini aytilgan fikrga ishontirish, muayyan masala haqidagi qarashlarini ong xulosa chiqariladi.