21-mavzu. Nomarkaziy yuk ta’siridagi poydevor reja

21-MAVZU. NOMARKAZIY YUK TA’SIRIDAGI POYDEVOR
Reja

1. 
   Nomarkaziy yuklangan poydevorlar
   
2. 
   Nomarkaziy yuklangan poydevorlarda poydevor muvozanatda bo‘lishi
   

Nomarkaziy yuklangan poydevorlarda, yuqoridan tushayotgan yukning teng ta’sir etuvchisi qo‘yilgan nuqta poydevor asosining og‘irliklari markazi bilan to‘g‘ri kelmaydi. U holda poydevor asosi o‘lchamlari nomarkaziy yuklangan deb aniqlanadi (3.4-rasm).
Bunday poydevorlar hisobi ketma-ket yaqinlashish usulida amalga oshiriladi. Gruntning shartli (taqribiy) hisobiy qarshiligi va poydevor yuzining boshlanrg`ich o‘lchamlari xuddi markaziy siqilishga ishlaydigan poydevorlar kabi aniqlanadi. Ekspluatatsiey yukning (kuchning) mikdoriga karab, olingan asos yuzining o‘lchamlari 10-20% ortiriladi. Ketma-ket yaqinlashish usuliga asosan quyidagi shartlarning bajarilishi tekshiriladi:
Poydevor ostidagi o‘rtacha bosim quyidagi ifoda yordamida aniqlanadi;
(3.12)


Poydevor muvozanatda bo‘lishi uchun poydevor nosimetrik qilib joylashtiriladi. Odatda poydevorni quyidagi masofaga siljitiladi.
(3.13)
bunda - va - ekssentrisitetning maksimal va minimal qiymatlari.
Katta ekssentrisitet ta’sir etgan hollarda poydevor asosini uzaytirilgan shaklda qilish maqsadga muvofiqdir, odatda l/b nisbati 3:1 dan katta bo‘lmasligi kerak. qayta hisoblash ishlarini kamaytirish maqsadida R₁ va R_max^” birinchi marta topilganidan keyin poydevor tag yuzasi quyidagi ifoda yordamida aniqanadi.

(3.14)

A_f2 bo‘yicha poydevor o‘lchamlari b va l ni aniqlab R quyidagi for­mula (7) orqali qayta hisoblanadi. [9].
Poydevor (3.12), (3.13), (3.14) shartlar qanoatlantirganidan so`ng silgish deformatsiyaga, buralishga va yuk ko‘tarish qobiliyati bo‘yicha cheklanadi.
Maksimal chegaraviy bosimlarga quyidagi ifodalar yordamida tekshiriladi:
(3.15)
Poydevor qirrasi (burchagi) ostidagi maksimal bosimga
(3.16)
Poydevor tovonining gruntdan ajralishiga ruxsat etilmaydi va quyidagi shartga amal qilgan holda erishiladi (3.5-rasm):
(3.17)
U holda poydevor asosi bo‘yicha kuchlanishning tarqalishi quyidagi ifoda yordamida aniqdanadi (3.6-rasm):
(3.18)
bunda P_max", _min” - poydevor asosining qarama-qarshi yon tomonidagi kuchlanishlar;
N_” - poydevor tag sathiga qo‘yilgan vertikal hisobiy yuk kN;
A_f - poydevor asosi yuzasi, m^2;
M_x”va M_u”- hisobiy yukdan poydevor bosh inersiya o‘qlarga nisbatan momentlar, kNm;
l_x va 1_u - poydevor asosining x va y o‘qlariga nisbatan inersiya momentlari (3.7-rasm);
N^II - quyidagicha aniqanadi:
(3.19)
bunda N_o”- II chegaraviy holat bo‘yicha poydevor ustiga qo‘yilgan yuk kN;
N_rp”- - poydevor tokchalaridagi gruntning hisobiy og‘irligi, kN;

(3.20)

Ekssentrisitetlar quyidagi ifoda yordamida aniqanadi:



Agar moment bitta bosh inersiya o‘qiga ta’sir etsa, (3.18) formula quyidagicha yoziladi:
(3.21)
Bunda , b - moment ta’siri bo‘yicha poydevor uzunligi;


Nazorat savollari

1. 
   Qaysi holda poydevor asosi o‘lchamlari nomarkaziy yuklangan deb aniqlanadi?
   
2. 
   Nomarkaziy yuklangan poydevorlarda poydevor muvozanatda bo‘lishi uchun u qanday qilib joylashtiriladi?