21Фонд индекси нима ва нима учун керак?

Rivojlanayotgan va o„tish iqtisodiyotiga mansub mamlakatlarga hos moliya
bozorining gibrid (aralash tuzilmali) modellari. Bunday modellarda asosan
ko`pukladli iqtisodiyotga hos muammolar mavjud bo`ladi. Iqtisod-chilar bu
muammolarni paydo bo`lishini ushbu mamlakatlarda turlicha olib borilayotgan iqtisodiy islohatlar natijalari va ularga ta‘sir etuvchi ko`pgina omillar bilan bog`laydilar. Muammolarning ichida sezilarlisi – aksiyadorlik kapitalida mulkchilik
tuzilmasini shakllanishi jarayoni hisoblanadi. Bu jarayonda aksiyalarning katta paketi
asosan davlat, xorijiy strategik investorlar, kompaniya mehnat jamoasi, affilior
shaxslari va administratsiyasida mujassamlashib qoladi. Natijada kompaniyaning
korporativ boshqaruv mexanizmi, investitsion va emission siyosatlari
samarasizlashadi, moliya bozorida esa ko`proq moliyalashtirishning qarz usulini
ulush kiritish usulidan ustunligi ustuvor xarakterga ega bo`ladi, aksiyalar bozori sust
rivojlanadi.
Markaziy va sharqiy Yevropa mamlakatlining ko`pchiligida moliya bozori
kontinental modelga moslashgan bo`lib, ularda asosan banklar katta rol o`ynaydi.
Boshqalarida esa anglo-sakson va kontinental modellarning elementlari aralash
mavjud.
Moliya bozorining aralash modelini 55-dan ortiq mamlakatda kuzatish
mumkin: Isroil, Iordaniya, Xitoy, Koreya, Livan, Oman, Tayvan, Namibiya,
Bolgariya, Vengriya, Latviya, Litva, PolSha, Slovakiya, Sloveniya, Turkiya,
Xorvatiya, Chexiya, Estoniya, sobiq Yugoslaviya davlatlari, Boliviya, Kayman
Orollari, Urugvay, Chili, Ozerbayjon, Armaniston, Belarussiya, Ukraina,
Kazog`iston, O`zbekiston kabilar.
Xorijiy banklarning sho`ba kompaniyalari ishtirok etuvchi aralash brokerlik
bozorlarga 12 mamlakatni kiritish mumkin: Xindiston, Pokiston, Tailand, Filippin,
JAR, Gretsiya, Ruminiya, Argentina, Braziliya, Venesuela, Meksika, Peru.
Xorijiy banklarning sho`ba kompaniyalari ishtirok etmaydigan aralash
brokerlik bozorlarga 15 mamlakatni kiritish mumkin: Quvayt, Baxreyn, Malayziya,
Mongoliya, shri-Lanka, Botsvana, Gana, Kipr, Makedoniya, Bermud Orollari,
Kolumbiya, Salvador, Ekvador, Yamayka.

23. 
    Молия бозорининг ислом модели мазмуни нимадан иборат?
    

Islom traditsiyasiga asoslangan moliya bozori modeli. Bu traditsiya islom
moliyasi shaklida namoyon bo`ladi. Unda moliya bozori qatnashchilari tomonidan
Islom dini ko`rsatmalariga va ―harom‖ tushunchasiga rioya qilinadi. Islomiy moliya
institutlari oldindan belgilangan foiz daromad olishlari va spekulyativ operatsiyalar
bajarishlari mumkin emas, ular faqat ulushlar va ijara asosida ishtirok etishlari,
mulkni nasiyaga sotib olish va sotishi mumkin. Pul resurslarini jalb qilish uchun
depozitlar o`rniga aksiyalar, investitsiya fondlari, foiz to`lovlari oldindan
belgilanmagan jamg`arma va investitsiya schyotlari (banklar bilan sheriklik asosida),
foizli obligatsiyalar o`rniga diskonli obligatsiyalar qo`llaniladi (diskontani ustama
haq sifatida belgilab). Natijada Pokiston, Baxreyn, Kuvayt, Indoneziya, Eron,
Malayziya moliya bozorlarida obligatsiyalar (foizlisi ―ribo‖, ya‘ni ―harom‖
hisoblanadi) va derivativlar (qimorga o`xshaganligi uchun) segmentlari mavjud emas.
Pokistonda ustamali (muhrob) davlat obligatsiyalari maxsus investitsiya fondlari
ulushlariga konvertatsiyalantiriladi va ushbu fondlar orqali loyihaviy
moliyalashtirishga asoslanib hukumat moliyalashtiriladi. Xalqaro statistikada qarz
munosabatlarini mujassamlashtiruvchi qog`ozlar bo`yicha islom mamlakatlari
keltirilmaydi.
Ko`pincha bozor instrumenti bo`lmagan ―ulushli ishtirok qog`ozlari‖
(