24-mavzu: Rasmiy idoraviy uslub va uning uslubiy xususiyatlari. Hujjatchilik va adabiy til me’yorlari

24-mavzu: Rasmiy idoraviy uslub va uning uslubiy xususiyatlari. Hujjatchilik va adabiy til me’yorlari

24-mavzu: Rasmiy - idoraviy uslub va uning uslubiy xususiyatlari.
Hujjatchilik va adabiy til me’yorlari.
(2 soat)
Reja

1. Uslubiyat haqida umumiy ma’lumot

   
   

2. Rasmiy-idoraviy uslub

   
   

Tayanch so‘z va iboralar: Rasmiy uslub va sohaviy terminlar, lug‘at tarkibi, Fan va texnika tili, morfologik xususiyatlar, sintaktik xususiyatlar.


U s l u b i ya t tilshunoslik fanining bir bo`limi bo`lib, nutq jarayonida til hodisalarining maqsadga, sharoitga va muhitga mos ravishda foydalanish qonuniyatlari bilan tanishtiradi. Uslubiyatda uslublar, til vositalarining nutqda qo`llanish yo`llari, fonetik, lug`aviy, frazeologik va grammatik birliklarning qo`llanish xususiyatlari o`rganiladi.
Adabiy tilning ijtimoiy hayotdagi ma’lum bir sohada qo`llanadigan, bir qancha o`ziga xos xususiyatlarga ega bo`lgan ko`rinishi adabiy til uslubi deyiladi. Uslub orqali so`zlovchi shaxs narsalarga, voqealarga shaxsiy munosabatini aks ettiradi.
O`zbek adabiy tilida quyidagi asosiy nutq uslublari bor: so`zlashuv uslubi, badiiy uslub, rasmiy uslub, ommabop uslub, ilmiy uslub (Ayrim darsliklarda so`zlashuv uslubidan boshqa barcha uslublar kitobiy uslub degan umumiy nom ostida beriladi): durust, metro, ko`k, tuzuk (so`zlashuv uslubi); moviy, metropoliten (kitobiy).
Har bir uslubni yaratuvchi vositalar mavjud. Bularni quyidagi turlarga bo`lish mumkin:
1. Leksik vositalar: Sinonim, omonim, antonim, paronim, ko`p ma’nolilik, tag ma’no (gapning tagida yashiringan ma’no), sifatlash, o`xshatishlar, frazeologik birlik, sheva, noadabiy so`zlar (jargon, argo, so`kish, qarg`ish kabilar) kasb-hunar so`zlari, mubolag`a (giperbola), arxaik va tarixiy so`zlar, atamalar.