25-Ma’ruza Mavzu: Korroziyaga bardoshli va issiqqa bardoshli konstruksion materiallar. Reja

3. Metallarni olovbardosh legirlash.
Issiqqa chidamli issiqqbardosh metallar. Issiqqa bardosh po‘latlar va qotishmalar- berilgan vaqt mobaynida yuqori xaroratlarda murakkab kuchlanganlik holatida ishlovchi va gaz muhitlarda etarli darajada korroziyaga qarshilik ko‘rsataoladigan materiallar.
Olovbardosh po‘latlar va qotishmalar – yuklanmagan yoki kuchsiz yuklangan holatda yuqori xaroratda (550 °C dan ortiq) ishlovchi va gaz muhitda korroziya bardosh materiallar. Issiqbardosh va olovbardosh po‘latlar asosini nikel, kobalt, titan, temir, mis, alyuminiy tashkil qiladi. Nikelli qotishmalar keng tarqalgan. Ular quyma, deformasiyalangan va kukunli bo‘lishi mumkin. Olovbardosh po‘latlarning ichida keng tarqalgani nikel asosidagi murakkab legirlangan quyma qotishmalarbo‘lib, ular 1050-1100 °C xaroratgacha minglab soat yuqori statik va dinamik kuchlanishlarda ishlashi mumkin.
Korroziya bardosh materiallar. Metallarni legirlash bilan metallarni korroziya bardoshligi sezilarli darajada ko‘tarish mumkin. Buning uchun uchun Tamman qoidasi mavjud. (legirlovchi elementlarning konsentrasiyalarida korroziya bardoshlilikni irg‘ib ortishi atomlarning 1\8 xissasiga to‘g‘ri keladi. Bu qoida ko‘plab korroziya bardosh materiallarni yaratilishiga sabab bo‘ldi. Misol uchun 50 % mis va 50 % oltin aralashmasi korroziyabardoshligi oltin korroziyabardoshligiga teng. Bu usulning kamchiligi legirlovchi elementlarning sarfi kattaligidir. Hozirgi vaqtda maqsadga yo‘naltirilgan legirlash amalga oshirilmoqda. Metallarni legirlash bilan metallarni korroziya bardoshligi sezilarli darajada ko‘tarish mumkin. Buning uchun uchun Tamman qoidasi mavjud. (legirlovchi elementlarning konsentrasiyalarida korroziya bardoshlilikni irg‘ib ortishi atomlarning 1\8 xissasiga to‘g‘ri keladi. Bu qoida ko‘plab korroziya bardosh materiallarni yaratilishiga sabab bo‘ldi. Misol uchun 50 % mis va 50 % oltin aralashmasi korroziyabardoshligi oltin korroziyabardoshligiga teng. Bu usulning kamchiligi legirlovchi elementlarning sarfi kattaligidir. Hozirgi vaqtda maqsadga yo‘naltirilgan legirlash amalga oshirilmoqda. Katod jarayonini tormozlanishi qayta kuchlanishni ortiruvchi qo‘shimchalar qo‘shish bilan erishiladi. Misol uchun ruxning kislotaga bardoshliligini uning tarkibiga temir, mis, kadmiy qo‘shish bilan ortirish mumkin. Quymani korroziya bardoshliligini uning yuzasidagi katod uchastkalarini ozaytirib, uni yuziga mos keluvchi issiq ishlov berish xisobiga ham ortirish mumkin. Legirlash bilan katod jarayonlarini sekinlatish faqatgina vodorodli depolyarizasiya bilan bo‘ladigan korroziyani sekinlashtiradi holos, kislorodli depolyarizasiya bilan bo‘ladigan korroziyada esa samarasi oz.
Legirlash bilan anod jarayonlarini tormozlash 3 xil usulda amalga oshirish mumkin.
1. Quymani tozaligini va termik ishlov berishni ortirish xisobiga anod uchastkalar maydonini ozaytirish.
2. Quyma tarkibiga engil faolsizlantiruvchi qo‘shimchalar qo‘shish. (xrom va kremniy) qo‘shish.