27-ma`ruza. O`zgarmas tok motorlarining turlari, ishga tushirish aylanish tezligi va uni rostlash. Reja

O‘zgarmas tok motorining ulanish sxemalari va statik tavsiflari

Mustaqil qo‘zg‘aluvchan o‘zgarmas tok motorining (MQ O‘TM) asosiy ulanish sxemasi 27.3a – rasmda keltirilgan bo‘lib, quyidagi belgilashlar qabul qilingan: I, I_k - yakor va qo‘zg‘atish cho‘lg‘ami (QCh) zanjirlaridagi toklar (A); Ye – yakorning EYuKi (V);  va M – motorning burchak tezligi (s^-1) va momenti (Nm); R_Ya= r_YaCh + r_QQ + r_KCh +r_shk - yakor zanjiri qarshiligi: yakor cho‘lg‘ami, qo‘shimcha qutblar, kompensasion cho‘lg‘amlarning va shchetka kontaktla-rining qarshiliklari (Om); R_QCh - qo‘zg‘atish cho‘lg‘ami-ning qarshiligi; L_Ya va L_QCh – yakor va qo‘zg‘atish cho‘l-g‘amlarining induktivliklari (Gn); R_Q va R_QQ - yakor va qo‘zg‘atish cho‘lg‘amlariga ulangan qo‘shimcha qarshi-liklar. Shuningdek yakor va qo‘zg‘atish cho‘lg‘amlari alo-hida U va U_Q manbalarga ulangan.
Motorning statik tavsiflarini keltirib chiqarishda quyidagi cheklashlarni qabul qilamiz: yakor reaksiyasi hisobga olinmaydi va motor validagi moment elektromagnit momentga teng.
Kuchlanishlar, yakor EYuKi va elektromagnit tenglamalarini quyidagi ko‘rinishda yozamiz:

U  E  IR;
(27.1)

^{E  kФ} ; (27.2)
^{М  kФФ}; (27.3)
bu yerda, R=R_Ya +R_Q – yakor zanjirining to‘liq qarshiligi, f – magnit oqimi, Vb; U – yakor zanjiriga berilayotgan kuchlanishi, V; k = pN/(2a) – motorning konstruktiv koeffisienti; r – qutblar soni; N - yakor cho‘lg‘ami aktiv o‘tkazgichlarining soni; a – yakor cho‘lg‘ami parallel tarmoqlari soni.
(27.2) ifodani (27.1) ga qo‘yib elektromexanik tavsif formulasini keltirib chiqaramiz
 = (U – IR)/(kF). (27.4)
(27.3) dan foydalangan holda (27.4) asosida MQ O‘TMning mexanik tavsifi tenglamasini quyidagi ko‘rinishda yozamiz
=U/(KF) – MR/(kF)² . (27.5)
(27.4) va (27.5) lar bo‘yicha MQ O‘TM ning elektromexanik va mexanik tavsiflari ya’ni burchak tezligining (yoki shunchaki tezlikning) tok va momentlarga bog‘liqlik tavsiflari yakor kuchlanishi qutblarining har xil ishorali bo‘lgan holdagi ko‘rinishlari 3.1 b – rasmda keltirilgan. kF=const hol uchun elektromexanik va mexanik tavsiflar bir xil ko‘rinishga ega bo‘lgan uchun bitta tavsif bilan ifodalangan. Tavsifning A va B nuqtalari xarakterli nuqtalardir. A nuqta motorning salt yurishini anglatadi -  = ₀, I = M =0, V nuqta qisqa tutashish ya’ni ishga tushirish rejimi deb ham yuritiladi - =0, I=I_QT, va M=M_QT.

42

3. 
   – rasm. MQ O‘TM ning elektr tarmog‘iga ulanish sxemasi (a) va tavsiflari(b)
   

(3.4) va (3.5) tenglamalarni qisqartirilgan holda yozsak

 = ₀ -  , (27.6)
bu yerda, ₀ – motorning ideal salt yurish tezligi,
₀=U/(kF), (27.7)
  - ideal salt yurish tezligiga nisbatan tezlik-ning o‘zgarishi,
  = IR/(kF) = MR/(kF)² . (27.8)
(27.4) va (27.5) tenglamalarda U=0 uchun hosil qilingan MQ O‘TM ning tavsifi 27.3 b – rasmda keltirilib
 = - IR(kF) , (27.9)
 = - MR/(KF)² , (27.10)
(I) va (M) tavsifalar U = 0 uchun ham chiziqlidir.
MQ O‘TM ni dinamik tormozlanish rejimida ishla-shi uchun 27.4 – rasmdagi sxemani yig‘ish lozim. Motor dinamik tormozlanish rejimida avtonom generator sifatida R_Q qarshilikka ishlaydi.

3. 
   - rasm. MQ O‘TM ning dinamik tormozlanish sxemasi
   

(27.4) va (27.5) tenglamalar asosida MQ O‘TM ning sun’iy tavsiflarini yakor va magnit oqimi zanjirlariga qo‘shimcha aktiv qarshiliklar ulab va yakor zanjiriga berilayotgan kuchlanish U ni o‘zgartirish natijasida ham olish mumkin. Bu tenglamalardagi tok va moment motorning mexanik yuklanishi M_S orqaligina aniqlanadi va bu kattaliklar ixtiyoriy olinmaydi.