27-вариант Pul agregatlari va tarkibi

M1 - Muomaladagi naqd pullar (banknotalar, tangalar) va joriy bank schyotlaridagi mablag’lar
M2- M1 agregati va tijorat banklaridagi muddatli va jamg’arma qo’yilmalaridan (4 yilgacha)
M3 - M2 agregati va ixtisoslashgan kredit muassasalaridan jamg’arma qo’yilmalari + deposit sertifikatlari
O‘zbekistonda pul pul agregatlari quyidagi tarkibiy qismlardan iborat bo’ladi.
M0 – naqd pullar; M1 – M0 + schyotlardagi pul qoldig‘i + mahalliy byudjet mablag‘lari + byudjet, jamoa va boshqa tashkilot mablag‘lari; M2 –M1 + tijorat banklaridagi muddatli jamg‘armalar; M3 – M2 + sertifikatlar + maqsadli zayom obligatsiyalari + davlat zayom obligatsiyalari + xazina majburiyatlaridir.

2. 
   Bank krediti va ularning xususiyatlari
   

Bank krediti - kreditning eng rivojlangan shakli bo‘lib, ushbu kredit tijorat banklari tomonidan vaqtincha bo‘sh pul mablagiami jalb qilish hisobiga, qo‘shimcha moliyaviy resurslarga ehtiyoj tug‘ilgan yuridik va jismoniy shaxslarga beriladi. Kreditning shakllari tarkibida bank krediti asosiy ulushga ega boiib, jamiyatdagi vaqtinchalik bo‘sh pul mablagiar asosan banklarda jamlanadi. Buning natijasida, banklar ushbu mablagiar hisobidan foyda topish maqsadida, ulami iqtisodiyotning turli sohalariga bank krediti shaklida joylashtiradi. Bank kreditining boshqa kredit shakllariga qaraganda afzalliklari juda ko‘p boiib, xo‘jalik yurituvchi subyekt istagan paytda va miqdorda kredit olish uchun bankka murojaat qilishi mumkin. Bank krediti pul shaklida namoyon boiadi, shu bois bu sharoitda kreditning obyekti boiib pul kapitali hisoblanadi. Bank krediti qarz oluvchiga pul shaklida berilishi tufayli tijorat kreditining hajmini chegaralashga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Pul shaklida olingan kredit qarz oluvchi tomonidan korxona ishlab chiqarish faoliyatining istagan jarayoniga yo‘naltirish imkoniyatini beradi. Bank kreditini yo‘na!tirish va qarz oluvchi tomonidan foydalanish maqsadiga qarab turlicha nomlanishi mumkin. Masalan, bank krediti ishlab chiqarishni kengaytirishga, ya’ni asosiy va aylanma kapitalni ko‘paytirishga yo‘naltirilsa, bank krediti ssuda kapitali boiadi. Agar 168 bank krediti xo'jalik yurituvchi subyektning kassadagi mablag‘laming etishmasligiga yo‘naltirilsa bank krediti pul ssudasi deyiladi. Pul ssudasi faqat xo‘jalik faoliyatining oborot kapitalini to‘xtovsiz davom etishini ta’minlaydi, lekin uning miqdorini ko‘paytirishga olib kelmaydi. Ssuda kapitali esa qarz oluvchining kapitali miqdorini ko‘paytiradi. Banklar turli toifadagi kredit oluvchilarga bank kreditini beradi. Xususan, korxonalar, korporatsiyalar, aholi, kredit muassasalari, mahalliy hokimiyatlar shular jumlasidandir. Kredit oluvchilar faoliyatining xususiyatlaridan kelib chiqqan holda, banklar bilan kredit munosabatlarini tashkil etadi. Kredit munosabatlarini tartibga soluvchi asosiy hujjat ular o‘rtasida tuzilgan kredit shartnomasi hisoblanadi. Bank kreditlari xo‘jalik yurituvchi subyektlaming takror ishlab chiqarish jarayonini to‘xtovsizligini ta’minlashga va oborot mablagiarining hajmini oshirishga yo‘naltiriladi. Bank kreditlari muddati jihatidan qisqa va uzoq muddatlarga guruhlanadi. Qisqa muddatli kreditlar bir yilgacha muddatga berilib, korxona aylanma kapitalining harakatini ta’minlash, joriy hisob-kitoblami amalga oshirish, toiov qobiliyatini mustahkamlash moliyaviy faoliyatining barqarorligini ta’minlash kabi masalalarga yo‘naltiriladi. Qisqa muddatli kredit korxona va tashkilotlaming aylanma kapitalini shakllantirishning ideal manbasi boiib hisoblanadi. Uzoq muddatli kreditlar korxona asosiy kapitali harakatim ta’minlashga yo‘naltiradi. Xususan, korxonada amalga oshirilayotgan qurilish va faoliyat yuritayotgan tashkilotiaming rekonstruksiya qilish, yangi texnologiyalami joriy etish va ishlab chiqarish jarayonlarini takomillashtirish bilan bogiiq sohalarga sarflanadi. Qisqa muddatli kreditlar bir kundan bir yilgacha, uzoq muddatlilari esa bir yil va undan yuqori muddatiarga beriladi. Bank kreditining asosiy turlaridan biri banklararo kredit hisoblanadi, ushbu kreditni banklar bir - biriga berishadi. Banklararo kreditlar bankning vaqtinchalik bo‘sh pul mablagiaridan samarali foydalanish, o‘zaro likvidlikni ta’minlash maqsadida beriladi. Banklar vaqtinchalik bo‘sh turgan yoki yuqori daromadlarga qo‘yilma sifatida yo‘naltirilayotgan mablagiarini banklararo bozorga taklif etadi. Xalqaro bank amaliyotida banklararo kredit qisqa muddatli xarajatlarga ega boiib, bir necha soatdan, bir necha oygacha berilishi mumkin. 0 ‘zaro bitimlar telefon yoki faks orqali tuzilib, so‘ngra tasdiqlovchi hujjatlar bilan ta’minlanishi ham mumkin.

3.