3 – Ma’ruza (6-soat)

3 – Ma’ruza (6-soat)

Trigger turlari va tadbiqi. Triggerlarning sinflanishi, triggerlarning ishlash tamoyili va tarkibi, triggerlarning asosiy ulanishlari va ko‘rsatgichlari.

Reja:

1. 
   Trigger ta’rifi. Asinxron va sinxron triggerlar.
   
2. 
   ^RS -trigger.
   
3. 
   Ikki pog’onali trigger.
   

Tayanch iboralar: Trigger, asinxron trigger, sinxron trigger, ^RS -trigger, ikki pog’onali trigger.

1. 
   Trigger ikkita turg’un muvozanat holatga ega bo’lgan sxema bo’lib, ikkilik sanoq tizimida ifodalangan axborotlarni ishlash va xotirlash uchun juda qulay hisoblanadi.
   

Axborotni kiritish (yozish) usuli bo’yicha triggerlar "asinxron" va "sinxron" ("taktlanuvchi") triggerlarga bo’linadi.
Asinxron triggerlarda har qanday vaqt onida kirish yo’lidagi signallar triggerning tegishli (bir yoki nol) holatini bir ma’noda aniqlaydi. Ya’ni, kirish yo’li axborotining o’zgarishi trigger holatining darhol (o’tkinchi jarayon tugashi bilan) o’zgarishiga olib keladi.
Sinxron (taktlanuvchi) triggerlar qo’shimcha kirish yo’liga ega bo’lib, bu yo’ldan sinxronlovchi (taktlovchi) signallar beriladi. Sinxron triggerlarga axborot faqat navbatdagi sinxrosignal berilishi bilan kiritiladi.
Bunday triggerlarni bir biri bilan ulab ketma-ket zanjirlarda (schyotchiklarda, siljituvchi registrlarda va boshqalarda) ishlatish mumkin. Ammo buning uchun sinxrosignal davomliligi triggerning bir holatdan ikkinchi holatga o’tish vaqtidan kichik bo’lishi shart. Aks holda bitta sinxrosignal ta’siri vaqtida trigger bir necha marta o’z holatini o’zgartirishi mumkin. Demak, sinxrosignal davomliligi triggerning bir holatdan ikkinchi holatga o’tish vaqtidan kichik bo’lishi va shu bilan bir qatorda sxemaning ishonchli ishlashi uchun yetarli bo’lishi kerak.

2. 
   ^RS -trigger deb ikkita kirish yo’li ^S va ^R ga ega bo’lgan, ikki turg’un muvozanat holatli sxemaga aytiladi. ^S - triggerni birlik holatiga o’tkazuvchi kirish yo’li (inglizcha " ^Set -o’rnatish" so’zidan olingan), ^R - esa triggerni nollik holatiga
   

o’tkazuvchi kirish yo’li (inglizcha " ^{Re set} - tushirish" so’zidan olingan), ya’ni
S 1 _va

R  0
bo’lganda trigger birlik holatiga o’tkazilsa
S  0 _va
R  1
bo’lganda nollik

holatiga o’tadi. ^RS -triggerlar boshqa triggerlar qatori asinxron va sinxronlarga bo’linadi.
Asinxron ^RS -triggerlar. Ular har tomonlama teskari bog’lanish bilan qamrab

olingan ikkita
ИЛИ  НЕ
yoki
И  НЕ
mantiqiy elementlardan iborat bo’ladi (5.1-

rasm "a", 5.2-rasm "a"). Har bir mantiqiy elementning kirish yo’llaridan biri teskari bog’lanish signalini berishga ishlatilsa, ikkinchisi boshqarish signalini berishga ishlatiladi. Chiqish yo’llaridan biri ^Q birlik, ikkinchisi ^Q nollik deb ataladi. ^Q

chiqish yo’lidagi signali birga teng ( ^{Q  1} ) bo’lsa, bu signal