3- mavzu. Amaliy mashg’ulot

7.3. Amaliy qism.
Gigiyenik vannani tayyorlash va o’tkazishda ketma-ket bajaraladigan xarakatlar:

№	CHora tadbirlar	Bajarmadi	To’liq bajardi
1	Vannani mochalka yoki cho'tkada sovun bilan yuving va 0,5 foizli xlorli oxak eritmasida yoki 2 foizli xloramin bilan, so’ng qaynoq suvda chayib oling.	0	10
2	Vannani «Dixlor-1» dan foydalanib tozalov o’tkazish	0	10
3	Vannani suv (35-37^0S) bilan to’ldiring	0	10
4	Bemorni vannada qulay joylanishiga yordam bering. Suv to’sh satxigacha yetishi kerak. Bemor vannada siljimasligi uchun yogochdan tayyorlangan tirgakni vannani oyoq qismiga qo’ying	0	10
5	Bemorni sovunlashgan mochalka bilan eng avvalo boshini, so’ng tanasini, qo’l-oyoqlarini, chov va oraliq qismlarini kamida 20-25 daqiqa yuving	0	10
6	Bemorni vannadan chiqishiga, isitilgan sochiq yoki choyshab bilan artinishiga yordam bering	0	10
Bemorni artinishida ketma-ket bajariladigan xarakatlar
7	Bemorni ostiga suv qogoz qo’ying va suv namlanguncha gubkada bemorni bo’yin, ko’krak, qo’llarini arting	0	10
8	Tanani kuriguncha sochiqda arting va odeyal yoping	0	10
9	Xuddi shuningdek, yelkani, qo’l-oyoqlarni arting	0	10
10.	Eslab qoling! Sanitariya tozalovni faqat shifokor aniqlab beradi!
	Jami	0	100

Gigiyenik dushni tayyorlashda va o’tkazishda ketma-ket bajariladigan xarakatlar:

№	CHora tadbirlar	Bajarmadi	To’liq bajardi
1	Vannani yuving	0	10
2	Vannaga skameykani qo’ying va bemorni huddi shunday vannadagidek ketma-ket yordam bering	0	10
3	Tanani kuriguncha sochikda arting va odeyal bilan yoping	0	10
4	Bemorni artinishiga va kiyinishiga yordam bering	0	10
Bemorni artinishida ketma-ket bajariladigan xarakatlar
5	Bemorni ostiga suv qog’oz qo’ying	0	10
6	Suv namlanguncha gubkada bemorni bo’yin, ko’krak, qo’llarini arting	0	10
7	Tanani kuriguncha sochiqda arting va odeyal yoping	0	10
8	Xuddi shuningdek, yelkani, qul-oyoqlarni arting	0	10
9	Eslab qoling! Sanitariya tozalovni faqat shifokor aniqlab beradi!	0	10
	Jami	0	100

Og`ir yotgan bemorlarni tagini yuvish

№	CHora tadbirlar (Harakat algoritmi)	Bajarmadi	To’liq bajardi
1.	Qo`l yuviladi va quritiladi.	0	5
2.	Bemorga muolaja haqida ma’lumot beriladi	0	5
3.	Tayyorlanadi: iliq suv, idish, paxta sharchalari, siydikdon, kleyonka, qo`lqop, to`siq	0	5
4.	Bemor oldi to`siq bilan to`siladi	0	5
5.	Bemor tagiga kleyonka yoziladi va siydikdon qo`yiladi	0	5
6.	Kerakli ashyolar qulay joyga qo`yiladi	0	5
7.	Qo`lqop kiyiladi	0	5
8.	Bemorga oyoqlarni bukishi va oyoqlar orasini ochishi so`raladi	0	5
9.	Son sohasi va chov burmalari yuviladi	0	5
10.	Olat boshchasidan asta-sekin tutib orasi suv oqimi bilan tampon yordamida yuqoridan pastga qarab yuviladi. Tamponlar almashtirib turiladi	0	5
11.	Katta jinsiy lablar orasi suv oqimi bilan tampon yordamida yuqoridan pastga qarab yuviladi. Tamponlar almashtirib turiladi	0	5
12.	Kichik jinsiy lablarni orasi siydik chiqarish yo`llari, suv oqimi bilan tampon yordamida yuqoridan pastga qarab yuviladi. Tamponlar almashtirib turiladi	0	5
13.	Jinsiy a’zolar salfetka bilan artiladi va quritiladi	0	5
14.	Orqa chiqaruv yo`llari ham yuviladi. Salfetka yordamida artiladi va quritiladi	0	5
15.	Siydikdon olinadi	0	5
16.	Qo`lqop yechiladi va zararsizlantiruvchi eritmaga solinadi	0	5
17.	Bemorga qulay sharoit yaratib beriladi	0	5
18.	Bemor o`rin - ko`rpasi tekislab solinadi	0	5
19.	Ishlatilgan ashyolar zararsizlantiriladi	0	5
20.	Qo`l zararsizlantiriladi	0	5
	Jami	0	100

Tuvak qo’llash

Agar bemor yotok xolatida bulsa bemorni bushanishi uchun tuvakdan foydalaniladi. Tuvak ikki turda bulib: metalli va rezinali buladi

Eslab koling!

1. Bemorni atrofdagilardan kuchma parda bilan tusib tosni tagiga suv kogoz kuying

2. Tuvakni issik sub vilan chaykab, unda ozgina suv koldiring

3. Dumgaza ostiga chap qo’lni keltirib bemorga yordam berib tos kutariladi, bemorni oyogi tizzasidan bukilgan xolda buladi

4. Ung kuli bilan tuvakni dumbasini tagiga olib boriladi, bemorni oraligi tuvak teshigi ustida bulishi kerak

5. Bemorni uzini koldirib uni adeyal bilan urab kuyish kerak

6. Tuvakdagi ajralmani tukib tashlab, issik suv bilan chaykab tuvakka «gigiena » kukuni sepiladi

7. Beomrni oraligi yuvilib, kuritib: suv kogoz olib tashlanadi

8. Tuvakni dezinfektsiyalovchi eritmalardan «Dezokson -1» xlorli oxaklardan birida tuvakni tozalab berish

Rezinali tuvak bedarmon kasallarda, shuningdek yotok yaralari bor, najasini va siydigini ushlay olmaydigan bemorlarda kullaniladi. Tuvakni itarish kerak emas, chunki dumgazani ezib kuyadi. Tuvakni karavotga kuyib albatta bemorni tagiga suv kogoz kuyish kerak.

8. Malaka, ko’nikma va bilimni tekshirish usullari.

- Og’zaki;

- vaziyatli masalalar yechish;

- test yechish

- egallangan amaliy ko’nikmalarni namoyish etish.

9. Joriy nazoratni baxolash mezonlari.

Tibbiyot kasbiga kirish (Xirurgik bemorlarni parvarish qilish) fani bo’yicha joriy nazoratlar o’zlashtirish ko’rsatkichini nazorat qilishda quyidagi mezonlar tavsiya etiladi:

№	Baho	Talabaning bilish darajasi
1.	A’lo ”5”	Tibbiyot kasbiga kirish fani mavzulari bo’yicha hulosa va qaror qabul qila biladi, mavzulari bo’yicha ijodiy fikrlay oladi, mavzulari bo’yicha mustaqil mushohada yurita oladi, mavzulariga oid amaliy ko’nikmalarni amalda qo’llay oladi, mavzulari bo’yicha interaktiv o’yinlar o’tkazishda yuqori faollik va ijodiy yondasha oladi, mavzularga oid vaziyatli masalalarni to’liq asoslangan javob bilan to’g’ri yecha biladi, mavzularga oid savolni mohiyatini tushunadi, mavzular mazmunini biladi, ishonch bilan aytib beradi, mavzular bo’yicha aniq tasavvurga ega, mavzulari bo’yicha TMT to’liq bajarildi.
2.	Yaxshi ”4”	Tibbiyot kasbiga kirish fani mavzulariga oid amaliy ko’nikmalarni amalda qo’llay oladi, mavzulari bo’yicha interaktiv o’yinlar o’tkazishda yuqori faollik va ijodiy yondasha oladi, mavzularga oid vaziyatli masalalarni to’liq asoslangan javob bilan to’g’ri yecha biladi, mavzularga oid savolni mohiyatini tushunadi, mavzular mazmunini biladi, ishonch bilan aytib beradi, mavzular bo’yicha aniq tasavvurga ega.
3.	Qoniqarli”3”	Tibbiyot kasbiga kirish fani mavzularga oid savolni mohiyatini tushuna biladi, mavzularga oid vaziyatli masalalarni to’g’ri yecha biladi, lekin javobini isbotlay olmaydi, mavzular mazmunini biladi, ishonch bilan aytib beradi, mavzuni alohida savollari yuzasidan aniq tasavvurga ega.
4.	Qoniqarsiz ”2”	Tibbiyot kasbiga kirish fani mavzular bo’yicha hech qanday tasavvurga ega emas, bilmaydi

10. Mashgulotning xronologik xaritasi:

№	Mashgultning boskichlari	Mashgulot shakli	Davomiyligi (min)
	Mashg’ulot davomiyligi	Amaliy va klinik	4 soat (320 min)
1	Ukituvchining kirish suzi (mavzuni asoslash)		20
2	Amaliy mashgulot mavzusini muxokama kilish, Yangi pedagogik texnologiyalar (kichik guruxlar, munozara-baxs, vaziyatli masala, korburon, aylana stol) shuningdek kurgazmali materiallar (slayd, audio-videokasseta, mulyaj, Banner, rentgenogramma va b) ni kullagan xolda talabalarning dastlabki bilim darajasini aniklash	Surov, tushuntirish, diskussiya	80
3	Muxokamaga yakun yasash		40
4	Talabalarga mashgulotning Amaliy kismini bajarish uchun topshirik berish. Topshiriklarni bajarish tartibi buyicha kursatmalar va tushuntirishlar berish. Mustakil kuratsiya		80
5	Talabalarni mashgulotning Amaliy kismini urgatuvchi yordamida egallashi (tematik bemor kuratsiyasi)	Kasallik tarixi, interaktiv uyinlar, klinik vaziyatli masalalar	30
6	Tematik bemorni klinik-laborator va instrumental tekshiruv natijalarini taxlili, differentsial diagnostika, davolash va soglomlashtirish rejasini tuzish	Klinik-laborator tekshiruv natijalari	30
7	Talabalarning uzlashtirgan nazariy bilimlarini va Amaliy ish natijalarini muxokama kilish, mustaxkamlash va mashgulot maksadiga erishilganlik darajasini xisobga olgan xolda gurux faoliyatini baxolash	Ogzaki surov, test, munozara, baxs, amliy ish natijalarini tekshirish	25
8	Mashgulot buyicha ukituvchining xulosasi, xar bir talaba faoliyatini 100 ballik sistema buyicha baxolash va e’lon kilish. Keyingi darsga tayyorlanish uchun talabalarga vazifalar berish	Axborot, mustakil tayyorlanish uchun savollar	15

11. Tekshiruv savollari:
1. Bemorlar parvarishi tushunchasi nima?

2. Umumiy parvarish degani nima?

3. Maxsus parvarish degani nima?

4. Xirurgik parvarish nima?

5. Umumiy xirurgik parvarish nima?

6. Xirurgik bemorlarni parvarishiningo’ziga xosligi nimalardan iborat?

7. Bemorlarning shaxsiy jixozlari gigienasio’ziga xosligi nimalardan iborat?

8. Og’ir yotgan bemorlarni choyshabini bo’ylama almashtirish qanday amalga oshiriladi?

9. Og’ir yotgan bemorlarni choyshabini ko’ndalang almashtirish qanday amalga oshiriladi?

10. Og’ir yotgan bemorlarni kiyimini ( ko’ylagini) almashtirish qanday amalga oshiriladi?

11. Og’ir yotgan bemorlarni quloqlarini parvarishi qanday amalga oshiriladi?

12. Og’ir yotgan bemorlarni burnini parvarishi qanday amalga oshiriladi?

13. Og’ir yotgan bemorlarni sochlarini parvarishi qanday amalga oshiriladi?

14. Og’ir yotgan bemorlarni oralig’ini yuvish (taxorat qilish) qanday amalga oshiriladi?

15. Og’ir yotgan bemor og’iz bo’shlig’iga ishlov berish texnikasi qanday amalga oshiriladi?

16. Bemorlarni endoskopik tekshiruvlarga tayyorlash qanday amalga oshiriladi?

17. Bemorlarni rentgenologik tekshiruvlarga tayyorlash qanday bo’ladi?

18. Ulg’tratovush tekshiruvga tayyorlash qanday amalga oshiriladi?

19. Rentgen kompyuter tomografiyasi va magnit-rezonans tomografiya tekshiruviga tayyorlash qanday amalga oshiriladi?

20. Xo’qnalaro’tkazish, tozalovchi, sifonli, gipertonik va kolostoma orqali xo’qna qilish va bajarish texnikasi qanday amalga oshiriladi?

12. Tavsiya etilgan adabiyotlar.

Asosiy adabiyotlar:

1. Babadjanov B.D., Oxunov A.O. Xirurgiya nima? - Metodik kullanma. T, 2012

2. Babadjanov B.D., Oxunov A.O. Antiseptika. - Metodik kullanma. T.-2012.

3. Babadjanov B.D., Oxunov A.O. Bemorlarni tekshirish usullari - Metodik qo’llanma. T.-2012.

4. Babadjanov B.D., Oxunov A.O.//Obщaya xirurgiya v modulyax – Elektronnыy uchebnik na russkom yazыke – 2013 god.

5. Oxunov A.O., Tavasharov B.N. Osnovы obщego uxoda za xirurgicheskimi bolьnыmi - Elektronnыy uchebnik dlya studentov meditsinskix VUZov.T., 2015

6. Oxunov A.O. Stsenarii i sbornik zadaniy dlya prakticheskix zanyatiy po obщey xirurgii s ispolьzovaniem sovremennыx pedagogicheskix texnologiy. Uchebno-pedagogicheskoe posobie dlya prepodavateley po distsipline «Obщaya xirurgiya». T.-2012

7. Oxunov A.O. Umumiy xirurgiya. - Elektron darslik – 2014 yil.

Qo’shimcha adabiyotlar

1. Kuznetsova V.M. Sestrinskoe delo v xirurgii. Rostov-na-Donu, 2000.

2. CHernov V.N. Uxod za xirurgicheskimi bolьnыmi. M., 2004.

3. F. Charles Brunicardi. Schwartz’s principles of surgery.10th edition.2015-488 p.

4. S.Das. A manual clinical surgery.Special investigations and differential diagnosis.11th edition.2014-216 p.

5. Norman Williams. Bailey Loves. Short practice of surgery.26th edition.2012-451p.

6. Peter F. Lawrence. Essentials of general surgery.15th edition.2013-379 p.

7. John Lumley et all. Demonstrations of physical signs in clinical surgery. 19th edition.2013-185 p.

8. Tursunov B.S. Xirurgik bemorlar parvarishi. T, 1993y.

9. Tursunov B.S. Xirurgik bemorlar parvarishi. T, 2002y.

10. SHevchenko A.A. Klinicheskiy uxod za xirurgicheskimi bolьnыmi. GEOTAR- Media 2008

11. Yevseev M.A. Uxod za bolьnыmi v xirurgicheskoy klinike. GEOTAR- Media 2008

12. Mirziyoev SH.M. Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib intizom va shaxsiy javobgarlik- har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo’lishi kerak. 2017 y, 104 bet, O’zbekiston matbuot va axborot agentligining “O’zbekiston” nashriyot matbaa ijodiy uyi.

13. Mirziyoev SH.M. Buyuk kelajagimizning mard va olijanob xalqimiz bilan birga quramiz. 2017 y, 488 bet, O’zbekiston matbuot va axborot agentligining “O’zbekiston” nashriyot matbaa ijodiy uyi.

14. Mirziyoev SH.M. Erkin va farovon, demokratik O’zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. 2016 y, 56 bet, O’zbekiston matbuot va axborot agentligining “O’zbekiston” nashriyot matbaa ijodiy uyi.
Internet saytlari

1. http://www.labirint.ru/books/570674/

2. http://www.labirint.ru/books/570674/