3- mavzu: shamol o’lchagichlar to’g’risida ma’lumotlar. Reja

3- Mavzu: SHamol o’lchagichlar to’g’risida ma’lumotlar.
Reja;
1. Qo'l yordamida shamol tezligini o’lchash uchun chashka ko’rinishdagi anemometrlar.
2. Shamol yo'nalishi va tezligini kuzatish uchun mo'ljallangan Flyuger.
Shamol er yuzasiga nisbatan gorizontal havo harakati deb ataladi. Odatda shamol yo'nalishi gorizont bo’yicha shamol esayotgan tomondan va uning tezligini aniqlanadi m/sek. Meteo stantsiyalarida kuzatishlarda shamolning o'zgaruvchanligi (doimiy yoki o'zgaruvchan) va tezlik (hatto yoki tez) darajasida bo’yicha shamol sifatini ko’rsatuvchi xarakteristikalar ham berilgan.
Er sirtda shamol tezligini belgilashda turli xil aneometrlar ishlatiladi: chashkali (28-rasm.б ), kontaktli, (28-rasm.в). chashkali va kontaktli aneometrlar odatda atmosferaning pastki qatlamlarida turbulent issiqlik va nam oqimni hisoblash uchun zarur bo'lgan gradient o'lchovlarida qo'llaniladi. Ularning yordami bilan kerakli vaqt oralig'i uchun o'rtacha shamol tezligini olishingiz mumkin: bir necha daqiqadan 1-3 soatgacha. Induktsion anometr bir zumda (2-3 sek) shamol tezligini aniqlash uchun ishlatiladi.
Meteorologik stantsiyalarda shamolning xususiyatlarini olish uchun hozirda masofali asboblar - anemorumbometrlar ishlatiladi. Shamol kuzatuvlari quyidagilarni o'z ichiga oladi: a) 2 yoki 10 daqiqa davomida o'rtacha shamol tezligini o'lchash; b) oniy shamol tezligining maksimal qiymatini aniqlash; C) 2 daqiqa davomida o'rtacha shamol yo'nalishini aniqlash.
Qo'l yordamida shamol tezligini o’lchash uchun chashka ko’rinishdagi anemometrlar.
Anemometrlar ma'lum vaqt oralig'ida o'rtacha shamol tezligini o'lchash uchun ishlatiladi.
SHamol ta’sirini qabul qilish bo’yicha 2 turdagi anometrlar mavjud: a) 1 dan 20 m/s gacha bo'lgan har qanday yo'nalishdagi o'rtacha shamol tezligini o'lchash uchun chashka (yarim sharlar bilan) turidagi; b) 0,3 dan 5 m/s gacha bo'lgan havo oqimining o'rtacha tezligini o'lchash uchun qanotli anomometrlar (tegirmon bilan) (shakl.28,a). Qanotli anemometrlar asosan quvurlar va shamollatish tizimlarining kanallarida qo'llaniladi.
Qo'lda chashka anemometrining shamol ta’sirini qabul qilish qabul qiluvchi qismi 1 metall o’qdan iborat bo'lib, uning uchlarida to'rtta ichi bo'sh yarim sharlar mustahkamlanadi, ular bir tomonga buriladi (shakl. 28, b). Yarim sharlar 3 maxsus ramka bilan mexanik shikastlanishdan himoyalangan va eksa ustiga ekilgan. Pastki qismidagi esa, plastik yoki metall korpusda joylashgan bir qator tishli uzatish mexanizmiga ulangan . Hisoblash mexanizmi 2 uchta shkalaga ega. 0-dan 100-ga, bir shkalada - yuzga, uchinchisi-mingdan bir ulushga eda.
Idishning pastki qismida arretir (zashelka) mavjud bo'lib, uning yordamida uzatish mexanizmining birinchi tishi shestrna bilan bog’lanishi yoki bog'lanmasligi mumkin. Birinchi holda, shamol ta'siri ostida yarim sharlarning aylanishi salt ish holatida, ikkinchisida esa shkalaga uzatiladi (taymer ulanadi). Arretirning har ikki tomonida qo’zg’almas uzuklar (kolso) bor, bular yordamida hisoblash mehanizmi ishga tushiriladi. Korpusning pastki qismida vertikal holatda anemometrni o'rnatish uchun sterjen mavjud.

Shakl. 3.1. Qo'l anemometri
Anemometr bo'yicha kuzatishlar quyidagicha amalga oshiriladi. Kuzatuvchi shamolning yo’nalishiga qarama qarshi turib va ma'lum bir balandlikda anemometrni o'rnatadi, shunda shkala shamol tomoniga qaragan va shamol yo'nalishiga perpendikulyar bo'ladi. Keyin barcha ko’rsatkichlar yozib chiqiladi (dastlabki hisob-kitobni). Shundan so'ng, anemometr taymerni ishga tushiriladi va bir vaqtning o'zida Sekundomer 10 daqiqa vaqt oralig'ida ishlaydi. Vaqt o'tishi bilan qurilma va Sekundomer o'chiriladi va oxirgi hisoblashni qayd qiladi.
N_H boshlang'ich ko’rsatkich va N_K yakuniy ko’rsatkich ayirmasi chiqarib olinadi va farqni soniyalar soniga bo'linib, biz soniyasiga bo'linishlar sonini olamiz:
V_{дел/сек} = (N_k - N_H) / t_сек
Har bir anemometrga tarjima jadvali yoki grafik shaklida sertifikat beriladi, unga ko'ra, soniyasiga bo'linishlar sonini bilib, shamol tezligini m/sek ga almashtirish mumkin.