3 – Мавзу Янги ва энг янги давр фалсафаси

Дж.Дьюининг илмий услуб ҳақидаги таълимоти
Асосий масалалар
Услуб мақсадга олиб борувчи восита, 
яъни инструментализм деб аталади
Услуб - билимларни олиш, олинган 
билимларни одам тажрибаси давомида 
ишлатиш жараѐни (тартиби).
Илмнинг ва илмий услубнинг асосий 
вазифаси - одамнинг ўз мақсади йўлида 
ишлатадиган билимлари. 
Мақсадга етаклаган услуб - ҳақиқий;
Мақсадга етакламайдиган ѐки етишга 
ҳалақит берган услуб - ноҳақиқийдир. 
Дьюи томонидан қилинган хулосалар 
инструментализм ва диалектика 
ғояларидан олинган.
Услуб умуман бўлиши мумкин эмас 
(тажрибага қаратилмаган услуб, 
эътиборга лойиқ эмас);
Аниқ мақсадга етиш учун аниқ услублар 
мавжуд;
Демак, услубнинг фаолияти учун 
зарурий аниқ механизмни топиш керак.

---

117
Қийинчиликларни сезиш, аниқ тушунтиришга эга
бўлмаган тўсиқларда – бу вақтда бу қисмларнинг
келиб чиқишни излаш, муаммони ҳал этиш учун
тўғри шакллантириш зарур;
Муаммо аниқ шакллантирилгандан сўнг, ноаниқ
ҳолат муаммога айланади; шунда мақсадни аниқ
белгилаб
олиш,
бўлиши
мумкин
бўлган
қийинчиликларни сезиш лозим;
Гипотезаларни
айтиш
(ҳаракатлар
кетма
-
кетлиги) муаммони ҳал этиш, муаммоли ҳолатни
йўқотиш вазифасини бажаради;
Гипотезанинг танқидий таҳлили; назарий
моделлаштириш (тажрибага асосланган олдиндан
кўра олиш) мақсад га етишнинг ҳар бир даврида
гипотезанинг амал қилиши.
Дьюи муаммоли ҳолатлар ва уни ҳал этиш йўллари ҳақидаги таълимотни
услубнинг аниқ механизмини излаш учун келтириб чиқарди.
Аниқ қадамлар (муаммоли ҳолатларни 
ҳақиқатга айлантирувчи босқичлар)
Услубга
(тажрибадаги
каби)
муҳтожлик
(шунингдек
тажрибада
ҳам)
замонавий
(ҳақиқий) шубҳа бўлганда пайдо бўлади, бу
ҳолда у кейинги ҳаракатларга халал беради;
Ушбу замонавий шубҳа «муаммоли ҳолат»ни
юзага келтиради - аниқ (истаган) ҳаѐтий
ҳолатларни аниқ қадамлар билан ечиш мумкин;
Муаммоли ҳолатларни ҳал этиши (масалани
ҳал этишда) муқобилини топишни танлаш
билан боғлиқ;
Илмий услубнинг мақсади - муаммоли ҳолатни
ҳал этилган ҳолатга олиб келиш;
Илмий услуб муаммоли ҳолатни ечимини
топган ҳолатга келтиришда ҳаракатга келади.