3. 1-Чизма. Иқтисодий таҳлилда қўлланиладиган усуллар таснифи


Download 76,18 Kb.
bet18/22
Sana08.03.2023
Hajmi76,18 Kb.
#1251416
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   22
Bog'liq
Tahlil usullari

3.11 - Жадвал.
Ялпи маҳсулотга асосий фондлар ва улар
самарадорлигининг таъсирини интеграл усулида аниқлаш



Кўрсаткичлар

Шартли белгилари

Режада



Ҳақиқат-
да

Фарқи
(+,-)

Ялпи маҳсулот, минг сўм

М

43420


45850


+ 2430


Асосий фондларининг ўртача йиллик қиймати, минг сўм

АФ

47115

47825

+ 710

Фондлар самарадорлигии (бир сўм фондга тўғри келадиган товар маҳсулоти), тийин

ФС

92,16


95,87


+ 3,71


710 . 3,71


Мф = 710 . 92,16 + ------------------ = + 668,5 минг сœм.
2

  1. Ялпи маҳсулотнинг фондлар самарадорлиги таъсири эвазига ўзгариши 1761,5 минг сўмни ташкил қилди :

710 . 3,71
Мфс = 3,71 . 47115 + -——--------= + 1761,5 минг сўм.
2
Икки омилнинг таъсири биргаликда ялпи маҳсулотнинг умумий фарқини беради 668,5 + 1761,5 = + 2430 минг сўм.
Натижа ўзгариши учта омилга боғлиқ бўлган шароитда интеграл усулидан ҳам фойдаланиш мумкин. Масалан , “У” натижа Х1 , Х2 , Х3 омиллар ўзгаришига боғлиқ бўлса тенглама қуйидагича бўлади :
У = Х1 . Х2 . Х3

Бу ҳолда натижа ўзгаришга биринчи омилнинг таъсири (Ух1) қуйидагича аниқланади :




1 1
Ух1 = ---- Х1 2о . Х31) + (Х12 . Х13) + ----- (Х1 . Х2 . Х3).
2 3

Натижа ўзгаришига иккичи омилнинг таъсирини (Ух2) топиш учун қуйидаги формуладан фойдаланилади :


1 1
Ух2 = ------ Х2 1о . Х31) + (Х11 . Х3о) + ------ (Х1 . Х2 . Х3).
2 3
Натижа ўзгаришига учинчи омилнинг таъсирини (Ух3) топиш учун қуйидаги формуладан фойдаланилади :
1 1
Ух3 = ----- Х3 1о . Х21) + (Х11 . Х2о) + ------ (Х1 . Х2 . Х3).
3 3
Ушбу назарий усулни аниқ маълумотлар қўллаб амалиётда фойдаланиш йўлини кўриб чиқамиз. Фараз қилайлик , товар захирасининг айланиш тезлиги савдо залида банд бўлган ходимлар меҳнат унумдорлиги (Х1) , уларнинг умумий ходимлардаги улуши (Х2) ва товар захираларининг ходимлар билан таъминланганлиги (Х3) га боғлиқ. Бу қуйидаги формулада ифодаланади :


У = Х1 . Х2 . Х3

Ушбу боғлиқликни амалий маълумотлар ёрдамида қуйидаги жадвалда кўриб чиқилади (3.12-жадвал).


3.12 - Жадвал.
Товар захиралари айланиш тезлигига таъсир этувчи
омилларни интеграл усул билан аниқлаш йўллари.



Кўрсаткичлар

Шартли
белгилар

Режада

Ҳақиқат-
да

Фарқи
(+,-)

1.Савдо зали ходимлари-
нинг меҳнат унумдорли-
ги, минг сўм

Х1

120,5

122,1

+ 1,6

2.Савдо зали ходимлари-
нинг умумий ходимлар-
даги улуши, %

Х2

65,2

63,4

- 1,8

3.Товар захираларининг ходимлар билан таъминлан-ганлиги, киши

Х3



40,5


42,1


+ 1,5


4.Товар захираларининг
айланиш тезлиги,марта

У


3,18


3,26


+ 0,08


Жадвал маълумотларидан кўриниб турибдики, товар захираларининг айланиш тезлигига савдо зали ходимларининг меҳнат унумдорлиги, савдо зали ходимларининг умумий ходимлар сонидаги улуши ва ходимларнинг товар захиралари билан таъминланганлиги таъсир кўрсатади. Ушбу омилларнинг товар захираларнинг айланиш тезлигига таъсирини топиш учун юқорида келтирилган боғланишдан ва интеграл усулидан фойдаланилади.


1. Савдо зали ходимларнининг меҳнат унумдорлиги ошиши товар захиралари айланиш тезлигини 0,05 марта оширган :
1 1
 Ух1=—-. 1,6 .(65,2.12,1+63,4 . 40,5)+ ----- .1,6 . (-1,8) . 1,5 =
2 3
= 0,8.(2744,92+2567,7)-1,44=0,8 . 5312,62-1,44=4250,1-1,44
= 4248,7 ёки 0,05 марта.

2. Савдо зали ходимларининг умумий ходимлар сонидаги ҳиссасининг камайиши ўрганилаётган кўрсаткични режага нисбатан 0,09 мартага камайтирган:


1 1
 Ух2 = ------ (-1,8) (120,5 . 42,1 + 122,1 . 40,5) + ---- . 1,6 .(- 1,8) . 1,5 =
2 3

=1,9 (5073,05 + 4945,05)-1,44 =-0,9 . 10018,1 - 1,44 = - 9016,29 - 1,44 =


= - 0,9 . 10018,1 - 1,44 = - 9016,29 - 1,44 = - 9017,7 ёки - 0,09.


3. Товар захираларининг ходимлар билан таъминланганлигининг ошиши товар захиралари айланиш тезлигини ҳам 0,12 мартага оширган:


1 1
 Ух2 = —--- . 1,5 (120,5 . 63,4 + 122,1 . 65,2) + —---- . 1,6 . (- 1,8) . 1,5 =


2 3

= 0,75 (7639,7 + 7960,2) - 1,44 = 0,75 (15600,62-1,44) =11700,5 - 1,44 =


= 11699,0 ёки 0,12 марта.


Ҳамма омилларнинг йиғиндиси натижа ўзгаришининг умумий фарқига тенг бўлади :


 У =  Ух1 .  Ух2 .  Ух3 = 0,05 - 0,09 + 0,12 = + 0,08 марта.


Амалда натижа билан омиллар ўртасидаги боғлиқликлар касрли бўлиши ҳам мумкин. Масалан, меҳнат унумдорлиги (У) товар оборотининг ҳажми (Х1) ва ходимлар сони (Х2) билан бевосита боғлиқдир. Бу ҳолда қуйидаги тенглама келиб чиқади:



Download 76,18 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   22




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2025
ma'muriyatiga murojaat qiling