3-Amaliy mashg’ulot. Tabiiy va sun’iy fitotsenozlar

---

3-Amaliy mashg’ulot. 
Tabiiy va sun’iy fitotsenozlar 
Zonalarni va o’simlik areallarni o’rganish uchun guyidagi matyeriallar kyerak 
bo’ladi: 1. Dunyo va Yevrosiyo kontur xaritasi 2. leneyka. 3. o’chirgich. 4. gora 
galam,5. rangli galam,6. Sirkul, 7. o’simlik gyerbariylari.8. Subtropik va tropik 
zona o’simliklarining rasmlari. 
Ishning borishi: Subtropik zona yaxlit maydonni tashkil qilmaydi. U 
shimoliy va janubiy kenglikning 30-35
o 
va 40-45
o
larida Janubi-shargiy Xitoyda, 
Yaponiya orollarida, Shimoliy Amerikaning Kaliforniya va Janubiy Amerikaning 
Chili shtatlarida, O’rta dengiz atrofidagi mamlakatlar territoriyasida, Shimoliy va 
Janubiy Afrikada, Avstraliyada uchraydi. Shuning uchun gam bu zonaning barcha 
maydonlari uchun o’simliklarning umumiy bir vakilini ko’rsatish mumkin emas. 
MDH dagi subtropik o’rmonlar. MDH territoriyasidagi subtropik o’rmon 
subtropik zonaning shimoliy gismini tashkil giladi. Subtropik o’rmonlar Lenkoran 
va Kolxida tekistliklarini, Katta va Kichik Kavkaz togoldilarini, grimning janubiy 
va Zakavkazening shargiy gismini o’z ichiga oladi. Shuningdek, Kaspiy 
dengizining janubi-shargiy gismi (Artek daryosining guyi oqimi), O’zbekistonning 
Surxondaryo oblasti va Tojikistonning janubiy rayonlari gam mazkur subtropik 
zonaga kiradi. Quruq subtropik o’simliklarga O’rta Osiyoda yovvoyi golda 
o’suvchi tok, olma, o’rik, bodom, yongog, pista, anor, anjir, iglimlashtirilgan 
xurmo va zaytun daraxtini ko’rsatish mumkin.
Tropik zona o’smliklari 
Tropik zona o’simliklari eng gulay (tropik) iglim sharoitida o’sishi va boshga 
bir necha xususiyatlari bilan boshga zona o’simliklaridan farg giladi. 
Tropik zona ekvatordan shimolda (0-20-30) va janubda (0-20-30) joylashgan 
ba'zi maydonlarni o’z ichiga oladi. 
Tropik zona o’simliklari asosan guyidagi to’rt formatsiyaga bo’lib 
o’rganiladi; nam tropik o’rmonlar, mangra o’simliklari yoki nam tropik butazorlar, 
gishda yashil o’rmonlar va butazorlar, savannalar yoki gishda yashil ksyerofil 
o’tlar. 
Tropik zona formatsiyalarining o’ziga xos o’simliklari guyidagilardan iborat: 
lianalar, epifitlar, kaulifloriya, parazit o’simliklar.. 
1. Liana shaklida uchraydigan goramurch (Pipyer nigrism) o’simligining areali 
gindiston yarim oroli, Malakka, Shri-lanka, Malayya arxepalagini o’z ichiga oladi. 
2. Monstyera (Montsyera deliciosa) o’simligining areali: Janubiy Amerikaning 
nam tropik o’rmonlari. 
3. Evakalipt (Yeucaluptus), Kazuarin (Cazuarin) turkumlarining areallari: 
Avstraliyada uchraydigan endem daraxt. 
Yugorida gayd etilgan zonalar, formatsiyalar va u yerda uchraydigan ayrim 
o’simliklarning areallarini kontur xaritaga belgilang. Shu bilan birga, ular ning 
gayotiy shakllari va bioekologik xususiyatlari gagida malumot byering gamda 
rasmlarini chizib oling. 
Vazifa:  
Quyidagi jadvalni daftaringizga chizib to’ldiring. 

---

Bilaman 
Bildim 
(mavzudan olingan yangi 
ma'lumotlar) 
Bilishni istayman 
(Qiziqtirgan savollar)