3-bob. Mehnat va ish haqi hisobi

farqqa
5 9 1 0 - kam ch iq q an  
ak tiv n in g ch iq ib  
k etish id an k o ‘rilgan  
zarar su m m a sig a
Agar aybdor shaxsdan undiriladigan summa kam chiqqan 
obyektning qoldiq qiymatidan yuqori bo"Isa, unda korxona umumiy 
tartibda soliqqa tortilishi lozim bo‘lgan daromad oladi.
Aybdor shaxsdan undiriladigan summa kam chiqqan obyekt­
ning qoldiq qiym atidan kam bo ‘lgan hollarda korxona zarar

---

ko‘radi, u ham daromad (foyda) solig‘ini hisoblashda soliqqa 
tortiladigan bazani oshiradi. Yagona soliq, yalpi daromad solig‘ i 
va yagona soliq to io v i to‘lovchilari bo‘lgan korxonalarda esa, 
bunday holda soliq oqibatlari yuzaga kelmaydi.
Amaliyotda har doim ham kamomadning aniq aybdorlarini 
belgilash yoki moddiy javobgar shaxsdan kam chiqqan obyekt 
qiym atini undirishga m uvaffaq b o iin m a y d i. Ushbu hollarda 
korxona kam chiqqan obyekt b o ‘yicha barcha xarajatlarn i 
boshqa operatsion xarajatlar tarkibida aks ettirib, o‘z m ablagiari 
h iso b ig a h iso b d an ch iq arish i kerak. T eg ish lich a, olin g an
zarar summasi daromad (foyda) solig‘ini hisoblab chiqarishda 
soliqqa tortiladigan bazani oshiradi, biroq yagona soliq, yalpi 
daromad solig‘i va yagona soliq to ‘lovi hisob-kitobida hisobga 
olinmaydi.
Undirib olinishi gumon b o ig a n debitorlik qarzlari korxona 
rahbariyatining qaroriga muvofiq dargumon qarzlar bo‘yicha 
rezervlar hisobidan yoki bunday rezerv tashkil etilmagan b o isa, 
ushbu qarzlarning korxona zararini ko‘paytirish hisobiga (yoki 
sof foyda hisobidan) hisobdan chiqariladi. Da’vo qilish muddati 
tugagan barcha kreditorlik qarzlari xo‘jalik faoliyati natijalariga, 
ya’ni foydaga olib borilishi lozim.
Har xil debitor va kreditorlar bilan hisob-kitoblaming sintetik 
hisobi 8-jumal-orderda, analitik hisobi esa har bir debitor va kred- 
itor doirasida 7-vedomostda yuritiladi. Buning uchun vedomostda 
chorak, yarim yil va yil mobaynida b o iis h i mumkin b o ig a n
operatsiyalardan kelib chiqqan holda har bir debitor va kreditorlarga 
m oijallangan qator ajratiladi. Bu vedomostga yozuvlar dastlabki 
hujjatlarning m aium otlari asosida yoziladi. Ular oborot vedo- 
mosti tamoyillariga asoslangan b o iib , kreditli oborotlar tegishli 
schyotlarning debeti bilan korrespondensiyalanadi. Oy oxirida 
har bir debitor va kreditor bo‘yicha hamda hamma debitor va 
kreditorlar bo‘yicha yakun aniqlanadi.

---