3. hayot faoliyati

Yong‘inga qarshi to‘siq.
Sanoat korxonalarini loyihalash-qurish jarayonida yong‘inga qarshi tashkiliy ishlar amalga oshiriladi. Bu tashkiliy ishlar qatoriga yong‘inga qarshi to‘siqlarni ko‘rsatish mumkin. Bularga yong‘inga qarshi devor, eshik darvoza, lyuk tambur- shlyuzlar va derazalar kiradi. Yong‘inga qarshi to‘siq vositalari yonmaydigan materiallardan tayyorlangan bo‘lishi va quyidagicha o‘tga chidamlilik chegarasiga ega bo‘lishi kerak (soatlarda). Yong‘inga qarshi asosiy devor-2,5 soat. Yong‘inga qarshi devorlarda bo‘lgan eshik, deraza va darvozalar-1,2 soat. Asosiy bo‘lmagan devor-0,75 soat. Asosiy bo‘lmagan devordagi eshik, derazalar, shuningdek, tambur, shlyuzlar 0,6 soat. Bu yerda shuni ta’kidlash kerakki, tosh va boshqa tabiiy minerallardan qilingan devorlar o‘tga chidamlilik chegarasi bo‘yicha qo‘yilgan yuqoridagi talablarni bajaradi. Agar devorlar mabodo sinchli bo‘lsa, uning asosiga ishlatilgan sinchning va orasiga urilgan devorlarning o‘tga chidamlilik chegarasi hisobga olinadi.
Evakuatsiya yo‘llari.
Har bir sanoat korxonasi uchun mo‘ljallangan bino loyihalanayotganda albatta yong‘in vaqtida kishilarni u yerdan o‘z vaqtida chiqarib yuborish imkoniyatini yaratadigan evakuatsiya yo‘llari tashkil qilinadi. Evakuatsiya yo‘llari har qanday sanoat korxonasi uchun albatta eng kamida 2 ta bo‘lishi kerak. Yong‘in bo‘lgan

51

taqdirda ishchilar sanoat korxonasi xonasidan eng qisqa yo‘l orqali belginlangan ma’lum vaqt ichida chiqib ketishlari zarur.
KMK 2.01.02-92 ga asosan sanoat korxonalaridan tashqariga chiqib ketish yo‘llari, koridorlari va qavatlaridan tushish yo‘llari hisoblab chiqiladi.
Evakuatsiya yo‘llarining eni 1 m dan, eshiklarning eni 0,8, bo‘yi 2 m dan kam bo‘lmasligi kerak. Evakuatsiya yo‘llari bo‘lgan koridorlar, zinapoyalar odamlar soniga qarab hisoblanadi.
Sanoat korxonalarini loyihalashda odamlarni evakuatsiya qilishga mo‘ljallangan zinapoyalar va ularni joylashtirish mo‘ljallangan kataklar uchun ma’lum tartibda talablar qo‘yiladi. Masalan, zinapoya o‘rnatilgan kataklarda tutun to‘planmaydigan bo‘lishi, ya’ni tutunni chiqarib yuborish uchun tashqi tomoni ochiq yoki havoni chiqarib yuborishni ta’minlovchi texnik vositalarga ega bo‘lishi kerak. Yoki zina kataklari ichkari tomonda yong‘in bo‘lishi mumkin bo‘lgan binodan ajratilgan bo‘lib, tashqi tomondan yoritiladigan bo‘lishi mumkin. Butunlay katak bilan to‘silmagan zinapoyalardan ham foydalanish imkoniyati bor, bu zinapoyalar tashqi ochiq tomonda bo‘lsa, evakuatsiya imkoniyati yanada ortadi. Har xil balandlikdagi binolar uchun yong‘inga qarshi narvonlar o‘rnatilishi kerak. Evakuatsiya yo‘llarining hisobi, shu joydagi barcha ishchilarning chiqib ketishi uchun kerak bo‘ladigan vaqtni belgilash bilan amalga oshiriladi.
Ma’lumki, yong‘in bo‘lgan vaqtda undan hosil bo‘lgan tutun nihoyatda katta hajmni tashkil qiladi. Shuni aytish kerakki, yong‘inning inson uchun eng zararli omili ham mana shu tutun ta’siridan bukilish va zaharlanish, ayniqsa, ko‘proq uchraydi. Tutunning tarqalish va bukuvchi ta’siri natijasida binodagi odamlarni evakuastiya qilish qiyinlashadi va alangalanayotgan yerga yetib borishning qiyinlashishi o‘tni o ‘chirishda qiyinchiliklar tug‘diradi. Tutun, ayniqsa, ko‘p qavatli binolarda ko‘p qiyinchilik tug‘diradi.

52