3 laboratoriya ishi Ampermetrning o’lchash chegarasini orttirishni o’rganish Kerakli asbob va jihozlar


Mustaqil bajarish uchun topshiriq – 3 (3)


Download 297.5 Kb.
bet3/3
Sana12.01.2023
Hajmi297.5 Kb.
#1089784
1   2   3
Bog'liq
3-laboratoriya-ishiampermetrning-olchash-chegarasini-orttirishni-organish

Mustaqil bajarish uchun topshiriq – 3 (3):
Berilgan o’zgarmas tok elektr zanjiri uchun quvvatlar balansini tuzing.







Var


ε
V

r


R



RmA

Rsh

I
A

ImA
mA

Ish
A

n

UR V

Ur
V

Ush V

Psh W

PmA W

PR W

Pr W

P


3

+

+

+

+

25

0,48

+

+

+

+

0,6

11

+

+

14,4

+

+


6

+

5

+

+

15

+

+

+

+

8

+

4,5

+

0,09

+

+

+


9

26,01

+

+

+

+

+

90

+

6

16,2

+

9

+

+

+

+

+


12

+

3

30

+

+

0,64

40

+

+

+

+

7,2

+

+

+

+

+


15

24

+

+

290

10

+

+

0,87

+

13,5

+

+

+

+

+

+

+


18

20

0,8

+

48

20

+

+

+

+

+

+

9,6

+

+

+

+

+


21

+

2

+

160

20

0,45

+

+

+

7,2

+

+

+

+

+

+

+


24

+

+

20

+

+

+

60

+

+

1,8

+

9

2,7

+

+

+

+


27

+

3

15

240

30

+

+

+

+

+

+

7,2

+

+

+

+

+


30

+

1,25

+

+

25

+

80

+

+

25

+

+

+

1,28

+

+

+



Mustaqil topshiriqni bajarish namunasi:

Tok manbai, R1 va R2 rezistorlar, shunt ulangan milliampermetr, ampermetr va kalitdan iborat quyidagi o’zgarmas tok elektr zanjiri berilgan:





U = 20 V – o’zgarmas tok manbaining kuchlanishi.
I = 0,9 A - ampermetrning ko’rsatishi (ampermetr zanjirdagi umumiy tok kuchini ko’rsatadi).
Ima = 150 mA – milliampermetrning ko’rsatishi
R1 = 60 R1 rezistorning qarshiligi
R2 = 30 R2 rezistorning qarshiligi

Berilganlar asosida elektr zanjir uchun qarshiliklar va quvvatlar balans (tenglik)larini tuzish talab qilingan bo’lsin.


Talab qilingan natijaga erishish uchun talaba (o’quvchi) fizikadan quyidagi nazariy ma’lumotlarga ega bo’lishi lozim.

  1. Zanjirning bir qismiga oid Om qonuni – (1)

  2. O’tkazgichlarni ketma-ket ulaganda natijaviy qarshilik­ning ayrim o’tkazgichlar qarshiliklari algebraik yig’indisiga teng­ligi –

Rk = R1 + R2 + ... Rn (2)

  1. O’tkazgichlar parallel ulanganda natijaviy qarshilikning teskari qiymati ayrim o’tkazgichlar qarshiliklarining teskari qiymatlari algebraik yig’indisiga tengligi:

(3)

  1. Ampermetr yoki milliampermetrlarning ko’rsatish darajasini oshirish uchun unga parallel qilib ulanishi lozim bo’lgan kichik qarshi­likli o’tkazgichni shunt deb ataladi. Shuntning qarshiligi

(4)
formula yordamida topiladi. Bu yerda n–milliampermetrning ko’rsatish darajasi necha marta orttirilayotgan­ligini ko’rsatuvchi son.

  1. Zanjirning ketma-ket ulangan barcha qismlarida tok kuchining bir xil bo’lishi.

  2. Zanjirning parallel ulangan qismlarida kuchlanishning bir xil bo’lishi.

  3. ¡zgarmas elektr toki quvvati – P = I2R yoki (5)

Qarshiliklar balansi deganda zanjir umumiy qarshiligining (Rum) formula orqali hisoblangan qiymati o’tkazgichlar aralash ulanganda (2) va (3) formulalarni qo’llab topilgandagi qiymatiga tengligi tushuniladi.
Quvvatlar balansi deganda esa, zanjirdagi tok manbalari quvvatlarining algebraik yig’indisi barcha qarshilikli qismlardagi quvvatlarning algebraik yig’indisiga tengligi tushuniladi.
Hisoblashlar:




Zanjirning umumiy qarshiligi:



(6)


Zanjirning R1 va R2 rezistorlar parallel ulangan qismidagi qarshiligi:




(7)


Shu qismdagi kuchlanish:

U1 = I∙R12 U1 = 0,9 A∙20 Ω=18 V



(8)


Milliampermetr ulangan qismdagi kuchlanish:

U = U1 + UmaUma = UU1
Uma = 20 V – 18 V = 2 V

(9)


Milliampermetrning ko’rsatish darajasi necha marta orttirilayotganli­gini ko’rsatuvchi son:



(10)


R1 rezistordan o’tayotgan tok kuchi:



(11)


R2 rezistordagi tok kuchi:



(12)




Rsh shunt orqali o’tayotgan tok kuchi:

I = Ish + ImaIsh = I – Ima
Ish = 0,9 A – 0,15 A = 0,75A



(13)


Rsh shuntning qarshiligi:



(14)




Milliampermetrning qarshiligi:





(15)




Zanjirning milliampermetr ulangan qismidagi
qarshiligi – R3:


R3 = 2,22

(16)


Zanjirning umumiy qarshiligi:



Rum = R12 + R3
Rum = 20 Ω + 2,22 Ω = 22,22

(17)

(1) va (17) formulalar bilan hisoblangan natijalarning bir xil ekan­ligi zanjir uchun qarshiliklar balansi aniqlanganligidan dalolat bera­di.

R1 rezistorda ajraladigan quvvat

P1 = I1 ∙ U1 P1 = 5,4 W

(18)

R2 rezistorda ajraladigan quvvat:

P2 = I2 ∙ U1 P2 = 10,8 W



(19)

RSh shuntda ajraladigan quvvat:

Psh = Ish ∙ Ush Psh = 1,5 W

(20)

Milliampermetrdagi quvvat

Pma = Ima ∙ Uma Pma = 0,3 W

(21)

Zanjirning umumiy quvvati:

P = I ∙ U P = 18 W

(22)

yoki

P = P1 + P2 + Pma + Psh

(23)




P = 18 W




(22) va (23) ifodalar yordamida topilgan quvvatlarning bir xilligi esa quvvatlar balansiga erishganligimizni ko’rsatadi.


Adabiyotlar.



  1. J. A. Toshxonova, J.Kamolov. Fizikadan praktikum. Elektr va magnetizm. O‘quv qo‘llanma- Toshkent: 2006 y.

  2. S. Tursunov S. “Elektr va magnetizm”, 1996 y.

  3. И. В. Савельев “Умумий физика курси”, 2-том, 1985y.

  4. A. Ahmadjonov «Fizika kursi, Optika, atom va yadro fizikasi» T. 1983y.

Download 297.5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling