3-Lekciya: Go‘shtin morfologiyasi, ximiyalıq quramı ha’m tavarlilig’i Reje

Góshni tavarliligi
Gósh kárxanalarında hám buyımlardı soyıw qorıshxonalari hám soyıw punktlerinde buyımlar denesi bolınıp, tazalanǵannan keyin bir neshe kórsetkishleri boyınsha sortlarǵa ajratıladı.
Dene góshi tómendegi kórsetkishleri boyınsha :
a) Haywan túrine qaray;
b) Haywan jinsiga qaray;
v) Haywan tompaqlıǵına qaray;
g) Haywanlardıń termik jaǵdayına qaray;
Haywan túrine qaray - qaramal, qoy, eshki, shoshqa, at, túye, tawıq hám basqa gósh
Jinsiga qaray - siyir ho'kiz, qoshqar, sawlıq hám basqalar urǵashı haywan, kastratsiya etilgen hám etilmegen er adam haywan góshi.
Jasına qaray: qara buyımlarda úlken jas daǵı qara maldıń góshi (3 jastan úlken ho'kiz vasigir góshi); bir to'qqat xunojin go'shi; jas qara maldıń góshi (ho'kizga hám xunojinlarni 3 aydan 3 jasqa deyingii)
Qoy hám eshkilerde- emiw jasındaǵılar - 14 kúnden, 3 ayǵasha ; jas qoy- 8 ayǵasha bolǵanlar ; úlken jas daǵı qoy eshkiler- 8 aydan úlkenler góshi.
Shoshqalarda - emiw jasındaǵılar - 14 kúnden 3 ayǵasha bolǵanı ; jas shoshqalar - 10 ayǵasha ; úlken jas daǵı shoshqalar - 10 aydan úlkenler góshi. Shoshqalarda hár túrlı jasdagilarni góshi, olardı muǵdarı (kg) ga qaray da bólinedi: emiw jasdaǵılar -1, 3 ten 12 kg cha, jas shoshqalarniki 12-34 kg cha úlken shoshqalar 34 kg den joqarılar.
Atlarda -emiw jasdaǵılar 1 jasqa shekem;yosh atlarniki -1 jastan 3 jasqa shekem; úlken jas daǵı atlar - 3 jastan úlken atlar góshi.
Tuyyalar - emiw jasındaǵı 2 jasqa deyingii; jas -2 den 3 jasqa deyingii; úlken jas daǵı -3 jastan úlken túyeler góshi.
Góshni haywanlardı semizlıǵına qaray klassifikaciyalaw (klassifikatsiyalash)
Góshni semizlıǵına qaray klassifikasiyalashda - góshni rawajlanıw dárejesi, deneni forması hám denede may tóplanǵan jaylardı tarqalıwı inabatqa alınadı.
Hár bir haywan túri góshi standart kórsetkishleri boyınsha tómendegi semizlik taypalarına bólinedi: qaramal, qoy, eshki hám at góshi birinshi hám ekinshi taypalarǵa bólinedi.
Mısal ushın : úlken jas daǵı qaramaldı birinshi qatlamında muksul jaqsı rawajlanǵan omırtqa tekshesin usimtasi bo'rtig'i onsha bilinmaydi, may toplanıwı segizinshi qabırǵadan tap bo'rtiqqacha usınıń menen birgelikte may toplanıwı moyin qaqpaq átirapı aldınǵı qabırǵalarda, bel, tos boslig'i hám basqa orınlarda toplandı.
Ekinshi qatlamında muskul onsha rawajlanbaǵan, bel omırtqa usimtalari hám o'tirg'ich bo'rtig'i anıq kórinedi. Yog'to'planishi o'tirg'ich bo'rtigi, belda hám aqırǵı qabırǵalarda úlken bolmaǵan orınlarda anıqlanadı.
Shoshqalarda góshni tompaqigi mámleket standartları kórsetkishlerine tiykarınan, olardı may (shipch) ini qalıńlıǵın deneni omırtqa usimtasi ústinde, hám altınshı hám jetinshi qabırǵalar ortasındaǵı qalıńlıǵına tiykarınan taypalarǵa bólinedi.
Mazlatılǵan shoshqa góshida shpigni qalıńlıǵı 0, 5 sm ga azayıwı itıbarǵa alınıwı kerek
Shoshqa denesi - jası, bagıwı hám mayı (shpig) ni qalıńlıǵına qaray: maylı, bekon (6 -10 aylıq ) hám góshli taypalarǵa bólinedi.
- Maylı shoshqa góshida shpigni qalıńlıǵı 4 sm hám odan artıq bolıp, gósh sawdaǵa terinen ajıratılǵan halda shiǵarıladı ;
- Bekon góshida shpig (may) ni qalıńlıǵı 2 hám 4 smgacha bolıp, bul góshni arnawlı boqilgan 6 -10 aylıq shoshqalardan alınadı. Bekon góshi sawdaǵa terisi alınbastan shiǵarıladı ;
- Gósh ushın soyilǵan shoshqa denesi. Bularda pútkil denede jawını (shpig) qalıńlıǵı 1, 5-4 smgacha boladı. Bul gósh sawdaǵa terisi alınǵan halda shiǵarıladı. Bul taypaǵa jas shoshqalarni tompaqlıǵı hám salmaǵı 12-34 kgcha bolǵan dene góshi kiredi.
Atlarda gósh mámleket standartına tiykarınan - tompaq, ortadan joqarı, orta hám ortadan tómen bolǵan 4 taypaǵa bólinedi.
Túyelerde bolsa úlken jaslarıdaginiki 3 taypaǵa : joqarı, orta hám ortadan tómen. Jas túye góshi bolsa 1 taypalı boladı.
Qus góshi - tawıq, induk, úyrek, ǵaz hám basqalar, jasına qaray juja hám jas qus góshiga tompaqlıǵı boyınsha bolsa 2 taypaǵa 1 hám 2-lerine bólinedi. Tawıq hám induk góshi jeńil as sińiriw bóliwshi parxez gósh esaplanadı.