3-Lekciya: Go‘shtin morfologiyasi, ximiyalıq quramı ha’m tavarlilig’i Reje

Góshni quramına kiretuǵın toqımalar tuwrısında qısqasha maǵlıwmat
Muskul toqıması
Ulıwma denediń og'rligiga koefficienttan muskul toqıması ortaǵa 50-60% ni quraydı.
Muskul toqımasınıń reńi qızıl bolıp, túrli haywanlar góshida túrlishe boladı. Otnin’ góshi qaralaw qızg'ish, qoyniki qızg'ish gósh, qaramalniki qıp-qızıl, shoshqalarniki ashıq qızg'ish yamasa aǵımtır qızg'ish reńde boladı.
Eki qıylı muskul toqıması boladı yaǵnıy : kese targ'il hám tegis muskul toqımaları. Kese targ'il muskul toqıması tiykarınan dene hám júrek muskulın hasası esaplanadı. As qazan hám ishekler diywalları bolsa tegis muskul toqımasınan ibarat. Kese targ'il muskullarda góshnin’ globulini (mixrom) bolǵanlıǵı sebepli reńi qızıl. Gósh toqıması reńiniń túrli bolıwı tek haywanlardıń túrine baylanıslı bolmaydıden olardıń jası, jinsi, azıqlanıwı, jumıs iskerligi, termik jaǵdayı, qansızlanish dárejesi hám tazalıǵina da baylanıslı. Kem isleytuǵın hám burdoqiga baǵılatuǵın buyımlardı góshini reńi aǵıwlaw boladı, buǵan sebep gósh toqımasınıń quramında, gósh belokınıń (mioglobulin) kamligi hám oksidleniw reaksiyası kúshiniń tómenligi.
Góshnin’ qattı -jumsaqlıǵı haywandıń soyilgan waqıtına baylanıslı boladı, yaǵnıy jańa soyilgan haywanlarniki qattı, sawıpilgandan keyin bolsa kerip boladı. Bunday góshnin’ maydanına barmaq menen basılǵanda tereńshe payda bolıp, bul tereńshe demde kóterilip tuwrılanadı. Muzlaib eritilgan hám qattılıǵı tomenlegen góshnin’ maydanına barmaq menen basılǵanda payda bolǵan tereńlik demde kóterilmaydi.
Muskul toqımasınıń anatomorfologik dúzilisi
Muskul toqıması, muskul talshıqlarınan sóz dizbegi bolıp, olardıń forması urshıqsimon, uzınlıǵı 12 mm, ko'ndalan jaylasqanlariniki bolsa 10 nan 100 mkmgacha. Muskul talshıqları sırtqı tárepinen qayısqaq perde menen oralǵan bolıp, bul sarkoloma dep ataladı. Muskul tolasinin’ kese tolasida muskul sabaqları (miofibrilla) jaylasqan bolıp, sırtqı tárepden saroplazma menen oralǵan, bul tiykarınan muskul toqımasın kemeytiw wazıypasın atqaradı.
Usınıń sebepinen skelet muskulların kese targ'il muskul dep ataymız.
Muskul talshıqları sırtqı tárepinen perde (biriktiruvchi toqıma qatlamı ) menen oralǵan halda birlesip dáste payda etedi. Muskul dástelerindegi muskul talshıqları bir-birinen juqa biriktiruvchi toqıma qatlamları menen ajralıp turadı. Bul endomiziy dep ataladı. Muskul dásteleriniń biriktiruvchi toqıma perdesi peremiziy dep ataladı. Muskul dásteleri aralıqların, aralıq element toltırıp turadı, bul element da quramı tárepten biriktiruvchi toqıma beloklarınan ibarat boladı. Muskul dásteleri birlesip, pútkil bir muskuldı payda etedi hám sırtqı tárepinen qattı perde menen oralǵan bul fassiya dep ataladı.
Súyek toqıması: qaramal góshinde 7-32%, at góshinde 13-15%, qoy góshinde 8-17%, shoshqa góshinde 5-9%in quraydı. Suyek toqımasınıń qurǵaq zat 26-52% organik 48-74% minerat zatlar boladı. Organik zatlar tiykarǵı kollagen zatlar payda boladı.