3-Ma'ruza. Mavzu: Оpеratsiоn tizimni sinflarga ajratish

• 3-Ma'ruza.
• Mavzu: Оpеratsiоn tizimni sinflarga ajratish.

• Reja:
• 1.Оpеratsiоn tizim strukturasi (yadrо, kоmanda prоtsеssоri, kiritish-chiqarish tizimi, fayl tizimi).
• 2.Хisоblash tizimi asоsiy rеsurslarini bоshqarish algоritmlari, lоyiхalashda fоydalanilgan usullar хususiyatlari, qo’llash sохalari va apparat platfоrmalari va х.k.lar bo’yicha sinflari.

OT asosiy tashkil etuvchilari: – yadro – kiritish – chiqarish tizimi – komanda protsеssori – fayl tizimi

Yadro – masalalar va rеsurslarni boshqarish, sinxronlashtirish va o’zaro bog’lanishi bo’yicha asos funksiyalarni ta'minlaydi.

• Yadro – masalalar va rеsurslarni boshqarish, sinxronlashtirish va o’zaro bog’lanishi bo’yicha asos funksiyalarni ta'minlaydi.
• Komanda protsеssori – komandalarni qabul qilish va ularga ishlov bеrish, foydalanuvchi talabi bo’yicha mos xizmatlarni chaqirishni ta'minlaydi.

Kiritish va chiqarish tizimi - tashqi qurilmalar bilan ma'lumotlarni kiritish va chiqarish masalasini ta'minlaydi

• Kiritish va chiqarish tizimi - tashqi qurilmalar bilan ma'lumotlarni kiritish va chiqarish masalasini ta'minlaydi
• Fayl tizimi – fayl va kataloglar bilan ishlash uchun keng xizmat (servis) imkoniyatlarini beradi

• Operatsion tizim klassifikatsiyasi

• Zamonaviy universal operatsion tizim birinchidan fayl tizimlarini ishlata oladigan va foydalanadigan ko`p foydalanuvchili va ko`p vazifali xarakteristika deb aytishimiz mumkin.
• Operatsion tizimning tarkibida asosiy 3 komponent guruhi mavjud:
• -Yadrosi (rejalashtiruvchi tizim, qurilma drayverlari, qurilmalarni boshqaradigan xizmatlar, tarmoq tizimlari)
• -Tizim kutubxonalari (drayverlar bilan birga keladigan vazifali lug`at)
• -Platalar bilan obolochkasi (tashqi ko`rinish)
• Protsessorni boshqarish algoritmi bo`yicha operatsion tizimlarning turlanishi:
• -Bir vazifali va ko`p vazifali
• -Bir foydalanuvchili va ko`p foydalanuvchili
• -Bir protsessorli va ko`p protsessorli tizim
• -Lokal va tarmoqlar

• Bir vaqt davomida bajariladigan vazifalar bo`yicha operatsion tizimlar 2 klassga bo`linadi: bir vazifali va ko`p vazifali
• Misol: MS – DOS operatsion tizim 1 vazifali , Linux,Unix, Windows ko`p vazifali hisoblanadi.
• Ko`p vazifali operatsion tizimlar foydalanadigan muhitiga nisbatan 3 turga bo`linadi:
• Paketlarni qayta ishlash tizimlari
• Vaqt bo`yicha ajralish tizimlari
• Real vaqt tizimlari
• Operatsion tizimning funksiyali vazifalari:
• Lokal resurslarni boshqarish
• Jarayonlarni boshqarish
• Jarayon (vazifa, harakat) – abstrakt amal bajarib turgan dasturni aniqlaydi.
• Kiritish – chiqarishni boshqarish

• Operatsion tizimning funksiyalari:
• Foydalanuvchi tomonidan buyruq va vazifalarni qabul qilishi va ularni qayta ishlashi
• So`rov dasturni qabul qilish va bajarish kerak bo’lgan vaqtda boshqa dasturlarni bajarish yoki to`xtatish
• Bajarishga mo`ljallangan dasturlarni operativ xotiraga yuklash
• Dasturni initsializatsiyasi
• Dasturlarni identifikatsiyasi
• Ma’lumot bazalarining fayllarini boshqarish tizimini ishlashini ta’minlab berish
• Multidasturlash rejimini ta’minlab berish
• Hamma kiritish – chiqarish operatsiyasini boshqarish va tashkillashtirishni ta’minlash
• Real vaqt davomida vaqtni cheklashi bilan aniq va qattiq ishlash
• Xotirani taqsimlash
• Virtual xotirani tashkillashtirish
• Zamonaviy tizimlarda doimiy xotirani taqsimlash
• Vazifa bo`yicha rejalashtirish va nazorat qilishni ta’minlash
• Bir vaqt mobaynida bajarib turgan dasturlar orasida ma’lumot va xabarlarni almashishini ta’minlab berish
• Bir dasturni boshqa dastur ta’siridan himoyalash va ma’lumotlarni ishonchli ravishda saqlash
• Har vaqtda tizimni ishdan chiqish vaziyatlari uchun xizmatlarni ta’minlash
• Dastur tizimining ishlashini ta’minlash

OT

• OT

• OT

• masalalarni qayta ishlash rejimi bo'yicha

• o'zaro bog’lanish bo'yicha

• bir dasturli

• ko'p-multidasturli

• ko'p- foydalanuvchili

• bir foydalanuvchili

OT vazifasi bo'yicha

• OT vazifasi bo'yicha

• shaxsiy kompyuter uchun

• katta EHM lar uchun

• mikrokompyuterlar uchun

• minikompyuterlar uchun

• meynfreymlar uchun

• smart kartalar uchun

OT tayinlanishi bo'yicha

• OT tayinlanishi bo'yicha

• maxsus

• umumiy

• OT tuzilishiga ko'ra

• monolit

• ko'p sathli

• klient-server

• mikroyadro

monolit tizimlar

• monolit tizimlar

• bir-birini chaqirishi mumkin bo'lgan protseduralardan iborat

• struktura yo'q

• misol UNIX ilk versiyalari Nowel Net Ware

Monolit OT ni oddiy strukturalashtirish

• Ilovadan tizim interfeysiga

• OT moduli

• Apparatura

Ko'p sathli tizimlar

• satxda xotirani boshqarish

• 1-qatlam

• operator-jarayon aloqasi

• 2-qatlam

• kiritish-chiqarishni boshqarish

• 3-qatlam

• foydalanuvchi dasturlari

• 4-qatlam

• operator

• 5-qatlam

• 0-chi sath, uzilish yoki taymer ketishi hollarida jarayonlarni biridan boshqasiga o'tib, protsessor vaqtini taqsimlash bilan mashg’ul bo'lgan

• 6-qatlam

OT klient server strukturasi

• ilova

• Mikroyadro

• jarayonlar serveri

• server xotirasi

• fayl server

• print server

• tarmoq serveri

• Apparatura

• javob

• javob

• so'rov

• so'rov

• foydalanuvchi rejimi
• yadro rejimi