3-ma’ruza: po‘lat sortamenti

Sрvellerlar ( GOST 8240-72). Sрvellerlarning o’lchamlari xam ularning 
nomerlari orqali ifodalanadi. Sortament №5 dan № 40 gacha bo’lgan shvellerlarni
o’z ichiga oladi. GOST 8240-72 ga muvofiq ikki xil shvellerlar ishlab chiqariladi:
tokchalarning ichki qirralari tashqi kirralariga nisbatan qiya bo’lgan va parallel 
bo’lgan shvellerlar. 
Sрveller xam egilishga yaxshi ishlaydi. SHu sababli undan ko’pincha yengil 
to’sinlar sifatida foydalaniladi. Bundan tashkari, tuzma kesimlarda ( siqilishga
ishlaydigan turli xil ustunlarda) xam shvellerlar foydalaniladi. Ishlab 
chiqariladigan shvellerlarning uzunligi 4... 16 m bo’ladi. 
Egma profillar qalinligi 2..16 mm, kengligi 80... 160 mm bo’lgan listli
po’latdan maxsus dastgohlarda (stanoklarda) egish usuli bo’yicha tayyorlanadi. 
Eng ko’p qo’llaniladigan egma profillarga egma burchaklik va shvellerlar kiradi. 
Maxsus buyurtmalar bo’yicha va ishlab chiqaruvchi korxonaning imkoniyatiga
ko’ra turli shakldagi egma profillarni hosil kilish mumkin. Metall
qurilmalarda egma profillarni qo’llash metall sarfini 10% gacha tejash 
imkoniyatini beradi.

---

Ko’rib chiqilgan asosiy po’lat profillardan tashqari, kurilish qurilmalarida
osma yo’llar uchun M markali qo’shtavrli to’sinlar, choksiz po’lat trubalar, 
temir yo’l relьslari, doira va kvadrat kesimli po’lat profillar xam ishlab chiqariladi. 
2.-rasm. Egma profil namunalari 
NAZORAT SAVOLLARI: 
1. Metall konstruktsiyalar nechta chegaraviy holat bo’yicha hisoblanadi? 
2. Birinchi va ikkinchi chegaraviy holatlar qanday tekshiriladi?
3. Metallning hisobiy qarshiligi qanday aniqlanadi? 
4. Sortament nima? 
5. Po’lat listlarning qanday turlari mavjud? 
6. Burchak profillar qanday bo'ladi? 
7. Shveller va ko’shtavrlar qanday kesimlar turiga kiradi?