3-ma'ruza. Tug’ri chiziqning orthogonal proektsiyalari Reja

To‘g‘ri chiziqni proyeksiyalar tekisliklariga nisbatan vaziyatlari
To‘g‘ri chiziq proyeksiyalar tekisliklaridan bittasiga yoki ikkitasiga parallel bo‘lsa, bunday to‘g‘ri chiziqqa xususiy vaziyatdagi yoki maxsus to‘g‘ri chiziq deyiladi.
Agar to‘g‘ri chiziq biror proyeksiyalar tekisligiga parallel bo‘lsa, uning kesmasi shu tekislikka o‘zining haqiqiy uzunligi bilan, qolgan proyeksiyalari esa proyeksiyalar tekisliklariga kichrayib proyeksiyanaladi. Quyida maxsus vaziyatdagi to‘g‘ri chiziqlarni ko‘rib chiqamiz:
1. Gorizontal chiziq.H ga parallel bo‘lgan to‘g‘ri chiziq gorizontal to‘g‘ri chiziq deb yuritiladi.Bunda AB || H bo‘lgani uchun, A B= AB bo`lib, A B || OX, va AB|| OY bo‘ladi (3.7-chizma).



b

3.7-chizma

2. Frontal chiziq. V ga parallel bo‘lgan to‘g‘ri chiziq frontal to‘g‘ri chiziq deb yuritiladi . Bunda AB || V bo‘lgani uchun AB= AB bo`lib, AB || OX, va A B || OZ bo‘ladi (3.8-chizma).



3.8-chizma


3. Profil chiziq. Wga parallel bo‘lgan to‘g‘ri chiziq profil to‘g‘ri chiziq deb yuritiladi.Bunda AB || W bo‘lgani uchun A B =AB bo‘lib, A B || OZ va AB || OY bo‘ladi (3.9-chizma).

3.9-chizma

Agar to‘g‘ri chiziq proyeksiyalar tekisliklaridan birortasiga perpendikular bo‘lsa, bunday to‘g‘ri chiziqqa gorizontal, frontal, profil proyeksiyalovchi to‘g‘ri chiziq deyiladi. Uning shu tekislikdagi proyeksiyasi nuqta ko‘rinishida bo‘ladi. Bunday to‘g‘ri chiziq kesmasining boshqa proyeksiyalari kesmaning xaqiqiy uzunligiga teng bo‘ladi.

Nazorat uchun savollar

1. 
   To'g'ri chiziqning berilishi va uni chizmada tasvirlash haqida gapiring.
   
2. 
   Umumiy va xususiy vaziyatdagi to'g'ri chiziqlarning epyurlarini chizing.
   
3. 
   To'g'ri chiziqning izlari haqida gapiring.
   
4. 
   To'g'ri chiziqning haqiqiy kattaligi va proyeksiyalar tekisliklariga nisbatan og'ish burchaklarini qanday aniqlanadi?
   

Tayanch so’z va iboralar

To'g'ri chiziqning berilishi, ixtiyoriy va maxsus vaziyatdagi to'g'ri chiziqlar, to'g'ri chiziq(gorizontal, frontal. profil)ning izlari, kesmaning haqiqiy kattaligi, og'ish burchagi,