3-mavzu. Antik davr psixologiyasi

Antik materializmda «jon» haqidagi ta’limotlar.

Geraklitdagi ruh uchqunlari keyinchalik demokrit (er.Av. 460-370-yillar) ning ta’limotida «olovli atomwlarga aylandi. Demokrit va uning ustozi levkipp (er. Av. 500-440) atomik materializm mizariyasini avval surdilar. Unga ko‘ra, barcha narsalar 2 ta asosdan- botinmas harakatchan, sharsimon yengii atomlardan va bo‘shliqlardan paydo bo‘ladi. Bu atomning eng harakatchanlari, ya’ni olov atomlari ruhni hosil qiladi.

«Bitta ilmiy isbotu dalilni qo'lga kiritish men uchun fors saltanatiga hokimlik qilishdan a’loroqdir», - degandi demokrit.

Antik materializm cho’qqisi, atomistik materializm.

Grek filosoflaridan birinchi botib ruh va ruhiy faoliyat haqida sistemali talimot yaratgan kishi aristotel (384-322-y) botgan. Aristotel platonning shogirdi bo’lib, uning ta’limotiga tanqidiy yondashgan ta'rifiga ko‘ra, aristotel o‘z falsafiy ta’limotida idealizm bilan materializm o‘rtasida ikkilanib qolgan. Aristotel ruh tana bilan uzviy bog‘langan, deb hisoblaydi. Lekin uning fikricha ruh moddiy, jismiy har bir narsa emas.

Arastu (arastu) hayoti: qadimiy yunon faylasufi arastu frakiyaning stagira shahrida tug‘ilgan. Shu tufayli ba’zan arastuni stagirit deb ham atashadi.

Arastuning otasi nikomax makedoniya hukmdori amint ii ning shaxsiy tabibi bo‘lgan. Arastu makedoniyaning bo‘lg‘usi hukmdori filipp bilan bolaligidanoq birga o‘ynab katta bo‘lgan. U 17 yoshidan 37 yoshigacha (367—347-yillar) faylasuf aflotunning akademiyasida tahsil olgan.

Miloddan avvalgi 343-yildan boshlab arastu iskandar maqduniy (aleksandr makedonskiy)ga murabbiylik qila boshlaydi. Iskandar maqduniy hukmdorlik taxtiga o‘tirgach, o‘z ustozi va do‘stiga atab haykal barpo etadi. Bu haykalning poyida shunday yozuvlar bor edi: «lskandar ushbu yodgorlikni nikomaxning o‘g‘li, buyuk donishmand va avliyo arastu xotirasiga o‘matdi».

Antik materializm cho’qqisi, atomistik materializm.

Antik psixologiyaning eng yuqori cho‘qqisi aristotelning ruh jaqidagi mashhur ta’limoti hisoblanadi. Mashhur faylasuf gegel ivtganidek: «biz psixologiyada ega bo‘lgan yaxshi narsalar bu vistoteklan olgan narsalarimizdir». Aristotel «O dushe», ya’ni uon haqida» nomli traktida ruh muammosini sistemali o'rganishga bag‘ishlangan o‘z g‘oyalarini yoritib beradi.