3-mavzu. Ijtimoiy menejment XX asr oxiri XXI asr boshi boshqaruv madaniyatining ko’rinishi

Tashkil etish madaniyati kontseptsiyasi

Tashkil etish madaniyati kontseptsiyasi 1980 - yillarning boshida AQSHda uchta ilmiy oqim ta’sirida ishlab chiqilgan: strategik boshqaruv sohasidagi tadqiqotlar, tashkil etish, tashkilot hulq-atvorining individual tadqiqotlari. 70-yillar oxirida bu nazariyalar boshi berk ko’chaga kirib qolgan edi, lekin o’z mazmunida tashkil etish madaniyati asoslarini to’pladi.

Bugungi kunda ijtimoiy tashkilotlardagi innovatsiyalar, ularning o’zgarish mexanizmlariga qiziqish ortmoqda.
Inqiroz tashkilot foydasiga ishlashi mumkin, agarda boshqaruv tizimini qayta qurish bo’yicha chora-tadbirlarni amalga oshirish vaqti kelib, ular ma’lum sabablar bilan orqaga surilib kelayotgan bo’lsa.
Tez-tez paydo bo’ladigan inqiroz holatlariga o’z vaqtida to’g’ri ta’sir etish uchun ularni bilish muhim. Ular quyidagilar bo’lishi mumkin:

• 
  bozor talablariga javob bermaydigan texnologiyaning qo’llanishi;
  
• 
  ishlab chiqarish va inson resurslarining etarli bo’lmagan kontsentratsiyasi;
  
• 
  ishlab chiqarish sur’atining tez o’sishi va boshqaruv tizimining ortda qolishi;
  
• 
  strategik;
  
• 
  kadrlar bilan bog’liq;
  
• 
  o’z vakolatlarini amalga oshirish tamoyili bilan bog’liq;
  
• 
  ma’muriy;
  

Umuman jahon tajribasi shundan dalolat beradiki, federal va regional rivojlanish dasturlarini mukammallashtirish - bu inqirozni engib, «o’quvchi»dan «o’qituvchi»ga aylanishga imkon beradigan ustuvor yo’nalishlar emas. Yaponiya tajribasi buning yaqqol isboti. AQSHda korxonalarni sotib olib, yaponlar odatda moddiy-texnik jihozlarni, texnologiya, personalni o’zgartirmaydilar, lekin personalni o’qitish va mehnatga rag’batlantirish, ishni tashkil etish yo’li bilan boshqaruv tizimini yangidan tashkil etadilar. Boshqaruv va tashkilotchilik madaniyatining yangi tamoyillaridan foydalanib, aqliy faoliyat salohiyatini oshirib, ular qisqa vaqtda mahsulot sifati va mehnat unumdorligining yuqori natijalariga erishadilar.
Boshqaruvda aql deganda maqsad sari boshlovchi «hulqni to’g’rilash yo’li bilan turli, ayniqsa yangi holatlarga muvoffaqiyatli ta’sir ko’rsatishga qobiliyatlilik»¹ tushuniladi. Bunday qobiliyat inson tomonidan o’qish va o’z-o’zini tarbiyalash jarayonida egallanadi va rivojlanadi. U aqliy qobiliyatlarni doimo mukammallashtirishga chorlovchi har kunlik amaliyot natijasida rivojlanishi ham mumkin. Aqliy qobiliyat va mutaxassislik madaniy qimmatlikka ega bo’lib, xizmatlar bozorida yuqori baholanadi. Bunday mulk egalari - menejerlar nafaqat katta xaq oladilar, balki yirik kapital, qimmatli qog’ozlar, jamiyatda yuqori martabaga ega bo’ladilar. Boshqaruv ilmi jamiyatning muhim resursi bo’lib, ham jamiyat, ham alohida shaxsning umumiy madaniyatining bir qismi hisoblanadi.
Boshqaruvning aqliy tizimlarida aqlni tashuvchi shaxslar tashkil etiladi va o’zaro faoliyat yuritadi. Undan tashqari, ular o’z aqliy imkoniyatlarini doimo mukammallashtirib boradilar. SHuni esda tutish kerakki, nafaqat mablag’lar, qobiliyat, tajriba, tashkilotchilik tuzilmalari, balki shaxslar tashkilotchiligi ham amalga oshiriladi.
Boshqaruv mutaxassisining aqliy madaniyati degan tushunchaga ham e’tibor berish lozim. U boshqaruv faoliyatida muvaffaqiyatlarga eltuvchi qator kasbiy bilimlar, uslubiy fikrlashga ega bo’lishi kerak. Mutaxassisning aqliy madaniyati masalalariga bag’ishlangan ilmiy adabiyotlar endigina muhokama qilinmokda, bu munosabatda birinchi qadam tashlanmoqda. Lekin hayot hozirdan uning shakllanishining aniq mexanizimini talab qilmoqda.
Hozirgi vaqtda aqliy mulk rivojlanishini himoyalashda boshqaruvning ilmiy salohiyatidan foydalanish va shakllantirish muhim ahamiyat kasb etmokda. Texnik va axborot bilan bir qatorda, ular jamiyat aqliy salohiyatining muhim tarkibini tashkil etadi.
Boshqaruv maslahati sohasida xizmatlar xajmi juda tez o’smoqda. Masalan, AQSHda hozirgi paytda 3,5 mlrd. dollarni tashkil etib, xar yili 15% ga ortib bormoqda. Bu sohada AQSHda 50 mingga yakin yuqori malakali maslahatchilar ishlamoqda. Ular 3 ta yirik va 4 ta mayda assotsiatsiyalarga birlashgan.
Boshqaruv maslahatlari berish - rivojlanish strategiyasini o’zgartirishga, qo’shimcha o’sish manbalarini topishda murakkab muammolarni echish uchun rahbarlarga mutaxassis yordamidir. Bu bilan u o’z-o’zini tashkil etish va rivojlantirish mexanizmini yuritadi. Maslahatchi - ijtimoiy menejer, umumijtimoiy va umuminsoniy ne’matlar tashuvchisi, u jamiyat hayotini turli jabhalariga yaxshi moslashadi.
Tashkilotdagi holatni majmuaviy baholashdagi maslahatlarda u butun hayoti davomida to’plagan bilimlarini ishga soladi. Juda ham murakkab masalalarni echish uchun u eng yuqori toifali ekspert va mutaxassislarni jalb qiladi.