3-mavzu: Operatsion tizimlar va ularning turlari

1 - Kichiklashtirish (Свернуть) - Oynaga mos tugma vazifalar satrida koldirib, ekrandan
olib tashlash. Shu tugmaga bosganimizda oyna yana uzining oldingi holatga utadi. 


2 a - Kattalashtirish (Развернуть) - Oynani butun ekran hajmdagi holatga o‘tkazish.

2 b - Normallashtirish (Нормализовать) - Oynani o‘rtacha hajmdagi holatga o‘tkazish

3 - Berkitish (Закрыть) - Oynani berkitish, vazifalar satri va ekrandan olib tashlash.

---

---

Windows da matn kiritishdan tashqari qolgan amallarni barchasini sichqoncha yordamida

bajarishimiz mumkin. Sichoncha yordamida bajariladigan harakatlar: 
Bittali bosish yoki tanlash - sichqonchaning chap tugmasini bir marta bosib qo‘yvorish
Ikkitali bosish yoki ochish - sichqonchani chap tugmasini ikki marta tez ravishda bosib qo‘yvorish. 
Kontekst (yordamchi) menyusini chiqarish - sichqonchani o‘ng tugmasini bir marta bosib
qo‘yvorish. Ko‘chirib olish yoki siljitish - sichqonchani chap tugmasini bosib qo‘yvormasdan 
joyidan qo‘zg‘altirish.
Yordamchi qurollar tugmalaridan tashqari Windows ning sichqoncha bilan ishlash uchun 
mujallangan uzinig oyna mulokot elementlari xam mavjud.
Oynalarning mulokot elementlari: 
- Hamma o‘zgartirilashni saklab oynani berkitish tugmasi. 

- Hamma o‘zgartirishlarni bekor qilib oynani berkitish 

tugmalari.
- Hamma uzgarishlarni saklab oynani berkitmaslik 
tugmasi.
- Oynani berkitish tugmasi
- Berk ruyxat. Ung tomondagi strelkachani sichqoncha 
yordamida bosganimizda shu ruyxat sohasi ochiladi. Agar
ruyxat ochilgan sohaga sigmasa, u holda uni to‘liq ko‘rib
chiqish uchun ung tomondagi ko‘rib chiqish ko‘rsatkichlardan 
foydalanamiz.
- Ochiq ruyxat. Agar ruyxat sohaga sigmagan bo‘lsa, u 

holda uni to‘liq ko‘rib chiqish uchun ung tomondagi ko‘rib

chiqish ko‘rsatkichlardan foydalanamiz. 
- Bayroqchalar. Yumalok bayrokchalar yordamida bir vaqt 

uzida faqat bittasini tanlashimiz mumkin bo‘lsa, to‘rtburchak

bayrokchalar yordamida esa bir vaqt ichida bir nechtasini xam 
tanlashimiz mumkin.
- Kiritish sohasi. Bu sohaga ma’lumotlarni kiritish uchun 
sichqonchaning chap tugmasi bilan shu sohaga bir marta 
bosamiz.
- Счетчик. Bu sohadagi ma’lumotlarni o‘zgartirish uchun 
schetchik chap tomondagi yuqoridagi yoki pasdagi
strelkachalarni sichqonchaning chap tugmasi bilan bosamiz. 
- Бегунок. Bu element yordamida biz har xil qurilmalar
xususiyatlarini o‘zgartirishimiz mumkin. Buning uchun 
sichqonchani chap tugmasi yordamida urtadagi ko‘rsatkichni
bosib siljitamiz. 
МОЙ КОМПЬЮТЕР ilovasi.

WINDOWS ish stolida papka yorliklar va har xil maxsus belgilar joylashadi. PAPKA -bu 

suz bilan nomlangan diskdagi ma’lumotlar sohasi, uning ichida boshqa papka va fayllar joylanishi
mumkin. Bu sohada fayl va boshqa papkalar saqlanishi mumkin. YORLIQ - bu diskda joylashgan 

---

---

fayl yoki dasturgacha yullanma. Bu yullanmaga sichqoncha bilan ikkitali bosish yordamida kirsak,

kompyuter yullanmaga mos fayl yoki dasturni ochib beradi. Bitta fayl yoki dastur bir nechta 
yorliklarga ega bo‘lishi mumkin. Maxsus yoki ish stolninng asosiy papkalar - bu Windows dastur
ustidan har xil amallarni bajaruvchi maxsus dasturlarga yullanma. Ular quyidagicha: 
МОЙ КОМПЬЮТЕР 

- yordamida sizning kompyuteringizda joylashgan

disklar, papkalar va ular ichidagi fayllarni ko‘rish va ular bilan ishlash (har xil amallar 
bajarish) mumkin.
МОИ ДОКУМЕНТЫ - siz tomoningizdan ish jarayonida yaratilgan matn, rasm, jadval va 

avtomatik tarzda saqlangan boshqa fayllar turadi. Bu belgi yordamida esa shu

papkaga tezkor o‘tishimiz mumkin va ular bilan ishlash imkoniyat yaratiladi) 

СЕТЕВОЕ ОКРУЖЕНИЕ - yordamida sizning kompyuteringiz orqali 

tarmoqga ulangan boshqa kompyuterlardagi fayl, papka va disklar bilan ishlash

(ma’lumotlarni ko‘rish, ko‘chirib olish) mumkin. 

КОРЗИНА - yaqinda o‘chirilgan va to‘liq o‘chiriladigan fayl va papkalarni 

ro‘yxati joylashadi. Agar bundan ham o‘chirsak, fayl to‘liq o‘chadi. Agar o‘chirilgan

faylni tiklamoqchi bo‘lsak, keraklisi tanlanib menyudan «восстановить» bandi 
bosiladi va fayl qayerdan o‘chgan bo‘lsa, o‘sha joyga qayta tiklanadi.
Windowsning maxsus papkalar quyidagi qismlardan iborat: Nom satri, Menyu satri,