3-mavzu: O‘zbekiston respublikasining ta’lim tizimi reja

3-MAVZU: O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASINING TA’LIM TIZIMI
Reja:
1. O‘zbekiston Respublikasining ta’lim cohasidagi davlat siyosatining mazmuni va uni aks ettiruvchi xujjatlar. O‘zbekiston Respublikasining “Ta’lim to‘g‘risida”gi Qonuni.
2.Kadrlar tayyorlash milliy dasturi.
3.O‘zbekiston Respublikasida uzluksiz ta’lim tizimi. Ta’lim cohasidagi davlat siyosatining asosiy prinsiplari.
4.Ta’lim turlari. Ta’lim muassasalarining funksiyalari.
5.O‘qituvchining pedagogik jarayondagi o‘rni.
6.O‘zbekiston Respublikasida ta’lim muassasalari xodimlarining ijtimoiy himoyasi.
Tayanch tushunchalar: milliy modeli, tamoyillari, ta’lim sohasi, davlat siyosati, shaxs, davlat va jamiyat,fan,uzluksiz ta’lim, ishlab chiqarish

O‘zbekiston Respublikasi demokratik huquqiy davlat va fuqarolik jamiyati barpo etish, inson huquqlari va erkinliklariga qat’iy rioya etilishini ta’minlash, zamonaviy texnologiyalarni boshqarish, jamiyatni ma’naviy yangilash va jahon hamjamiyatiga integratsiyalashgan holda bozorga asoslangan ijtimoiy yo‘naltirilgan iqtisodiyotni shakllantirish yo‘lini tanladi va olib bormoqda.

1992 yilda mustaqillikka erishganidan ko‘p o‘tmay qabul qilingan O‘zbekiston Respublikasining "Ta’lim to‘g‘risida" gi qonunida ta’lim suveren O‘zbekiston taraqqiyotining ustuvor yo‘nalishi sifatida qaraldi. O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining IX sessiyasi (1997 yil avgust) Ta’lim to‘g‘risidagi qonun va Kadrlar tayyorlash milliy dasturining yangi tahririni qabul qildi. Ta’lim tizimining barcha sohalarini isloh qilish va rivojlantirish uchun zarur shart-sharoitlarni yaratadigan ushbu asosiy hujjatlar zamonaviy uzluksiz ta’lim tizimini shakllantiradi, yangi aloqalar va shakllar bilan boyitilgan. Ular orasida akademik litsey va kasb-hunar kollejlari bor.
Kadrlar tayyorlash milliy dasturida jahon ta’lim tizimlarining yutuqlari, buyuk ajdodlarimizning ko‘p asrlik tajribasi yosh avlodni tarbiyalashda, respublikamiz taraqqiyotining o‘ziga xos xususiyatlariga, o‘zbek xalqining mentalitetiga asoslangan. 1997 yilda ta’lim sohasida tub islohotlar boshlandi (O‘zbekiston Respublikasining "Ta’lim to‘g‘risida" gi qonunining yangi tahriri qabul qilindi va Kadrlar tayyorlash milliy dasturi tasdiqlandi).
Kadrlar tayyorlash milliy modelining asosini tashkil etadigan asosiy prinsip hozirgi vaqtda ta’lim tizimini yanada rivojlantirish, isloh qilish va modernizatsiyalashning konseptual asoslari ishlab chiqish tashkil etadi. Bu xususida horijlik olimlar, xalqaro tashkilotlarning ekspertlari, "Barkamol va intellektual rivojlangan avlodni tayyorlash - mamlakatni barqaror rivojlantirish va modernizatsiya qilishning eng muhim sharti" mavzusidagi xalqaro konferensiya qatnashchilari (Toshkent, 2012 yil 16-17 fevral) uzluksiz ta’lim tizimining noyob o‘zbek modelini yaratishda muvaffaqiyat qozonganliklarini ta’kidladilar.
Nima uchun 1991 yilda mustaqillikka erishganimizdan so‘ng ta’lim sohasidagi islohotlar boshlanmadi? CHunki bozor iqtisodiyoti sharoitida ijtimoiy tartib va mehnat bozori talablarini hisobga olgan holda, ta’lim va kadrlar tayyorlash tizimining shaxsning ta’lim va kasbiy ehtiyojlarini qondirishga aniq yo‘naltirilganligi yo‘q edi. Ta’lim tizimida fan va ishlab chiqarish funksiyalari aniq belgilanmagan. Kasbiy tayyorgarlikning tor pragmatik yo‘nalishi ustunlik qildi. Ta’lim va kasbiy dasturlar, ta’limning uzluksizligi, o‘qitishning turli xil aloqalari o‘rtasida ilmiy asoslangan bog‘liqlik yo‘q edi
SHunday qilib, Sovet totalitarizmi davrida meros qolgan ta’lim tizimi Respublikada olib borilayotgan demokratik va bozor islohotlarining talablariga javob bermay qo‘ydi. 1992 yildagi "Ta’lim to‘g‘risida" gi qonun asosan ta’lim sohasida erishilgan ijobiy pozitsiyalarning saqlanishini ta’minladi va o‘sha davr uchun zarur edi.
Jamiyat hayotda qonunsiz yashay olmasligi aniq, tabiatda ham bo‘shliq bo‘lishi mumkin emas. Ayniqsa, ta’lim sohasida bunday vaziyat salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin, bu allaqachon bir necha marta sodir bo‘lgan. Ushbu qonunning o‘ziga xos xususiyati shundaki, u eski tizim qoldiqlarini vizual ravishda ochib beradigan ko‘rinadi. To‘plangan ijobiy tajribani saqlab qolgan qonun bir vaqtning o‘zida qulab tushgan totalitar tuzumning salbiy tomonlarini yaxshiroq tushunishga yordam berdi va eng muhimi eski tizimdan yangi demokratik tuzumga o‘tishning o‘ziga xos ko‘prigi bo‘lib xizmat qildi. SHu bilan birga, 1992 yilda qabul qilingan "Ta’lim to‘g‘risida" gi qonun tufayli ta’lim amaliyotida bir qator yangi g‘oyalar paydo bo‘ldi. Xususan, dunyoda adolat mezoni sifatida o‘zini namoyon etgan abiturientlarni qabul qilishning sinov usulini oliy va o‘rta maxsus o‘quv yurtlarida joriy etish boshlandi. Bu eski rejim merosiga - "tanishish" qurilmasiga barham berishga, odamlarning mamlakatda olib borilayotgan siyosatga ishonchini mustahkamlashga yordam berdi. O‘zbekiston Respublikasining "Ta’lim to‘g‘risida" va "Kadrlar tayyorlash milliy dasturi to‘g‘risida" gi qonunlari Kadrlar tayyorlash milliy modelini amalga oshirishning me’yoriy asosi, usuli va mexanizmiga aylandi.