3-mavzu. Po‘latning asosiy xususiyatlari

---

3-mavzu.
Po‘latning asosiy xususiyatlari. 
Qurilishda ishlatiladigan metallarning asosiy salmog‘ini po‘lat tashkil etadi, 
cho‘yan asosan siqilishga ishlovchi elementlarda va tayanch kon-struksiyalarida 
ishlatiladi. Alyuminiy qotishmasidan tashkil topgan me-tallar oz miqdorda bo‘lsa 
ham, konstruksiya sifatida qo‘llaniladi. 
Konstruksiyalarda ishlatiladigan po‘latlar (qurilish po‘latlari deb ham 
yuritiladi) mustahkamligi oddiy kam uglerodli va kamlegirlangan po‘latlarga 
ajratiladi. 
Kam uglerodli mustahkamligi oddiy po‘latlarning tarkibida 0,09-0,37% 
uglerod bo‘lishi mumkin. Po‘lat tarkibida uglerod ko‘p bo‘lsa uning 
mu-stahkamlik ko‘rsatkichi yuqori bo‘ladi, ammo qovushoqlik (plastiklik) 
xu-susiyati pasayib mo‘rtlik xususiyati ortadi. Po‘latning tarkibida oz miqdorda, 
oltingugurt, fosfor, kremniy, marganes kabi elementlar bo‘lishi mumkin. 
Kamlegirlangan qurilish po‘latlarida yuqorida ko‘rsatilgan ele-mentlardan 
tashqari, po‘latning mustahkamligini oshiruvchi legirlovchi qo‘shimchalar xrom, 
nikel, mis va boshqa elementlar qo‘shiladi. Po‘latlar o‘zining mexanik xususiyati 
va kimyoviy tarkibiga qarab turlarga ajratiladi. Davlat andozalariga muvofiq oddiy 
sifatli kam uglerodli po‘latlar quyidagi guruhlarga bo‘linadi: A - mexanik 
xususiyati bo‘yicha; B - kimyoviy xususiyati bo‘yicha; V - mexanik va kimyoviy 
xususiyati bo‘yicha. 
Muhim toifali bino va inshootlarda V guruhiga mansub po‘latlar ishlatish 
tavsiya etiladi. 
Qurilish konstruksiyalari uchun ishlatiladigan po‘latlar mustahkam va 
payvandlanuvchan, shuningdek, yemirilishga va dinamik ta’sirlarga bardoshlik 
bo‘lishi lozim, ya’ni bunday qurilmalar qurishda asosan «V» guruhdagi po‘lat 
talab qilinadi, VSt3kp2-qaynoq po‘lat (kp-qaynoq, sp-tinch po‘lat, ps-yarim tinch 
po‘lat). 
Oddiy sifatli kam uglerodli po‘latlarning kimyoviy me’yorlangan tarkibi 
4.1- jadvalda keltirilgan. 
4.1- jadval