3-мавзу. Талаб ва таклиф таҳлили асослари

3.2.Талаб ва таклиф ишлаб чиқариш фаолиятининг асосидир


Талаб хажми - ахолида кишиларнинг, кишилар гуруҳи ёки бутун ахолининг маълум шароитларда вақт бирлиги ичида (кун, ой, йил) маълум миқдордаги товарни харид қилиш учун бўлган эҳтиёжидир.
Товарни харид қилиш мумкин бўлган шароитларга қуйидагилар киради: а) шу товарнинг нархи: б) бошқа товарларнинг нархи; в) ахоли пул даромадлари миқдори; г) харидорларнинг диди, характери.
Таъриф: Талаб хажмининг белгиловчи омлларига боғлиқлигини «талаб функцияси» дейилади.
Талаб функцияси формуласи: QДА= f (PA, PB,....PZ, IT...) (1)
Бу ерда: Р - ҳар хил турдаги товарларнинг баҳолари; QДА -А турдаги товарга вақт бирлиги ичидги талаб хажми;
PA­-А товарнинг нархи; PB,....PZ - бошқа товарларнинг нархи;
i-пул даромадлари; Т-харидорларнинг диди, ....-талаб хажмини белгиловчи бошқа омиллар.
Агарда талаб хажмини белгиловчи барча омилларни (шу товарнинг нархидан ташқари) ўзгармас деб қабул қилсак, унда талаб функциясидан талабни баҳога бағлиқлик функциясига ўтиш мумкин: QДА= f1·(РА) (2).
Талабни баҳога боғлиқлиги функциясига қуйидаги мисолни келтирамиз:

1-жадвал.

РА (сўм ҳисобида)	QДА (кг бирлик ҳисобида)
....... 100 150 ....... 500	...... 1000 700 .... 300

Бу жадвалда кўриниб турибдики, товарнинг (масалан, шакар) нархи 100 сўм бўлганда 1000 кг сотиди, унинг нархи 500 сўмга чиқиб кетганда эса бор йўғи 300 кг сотилди. Биз талаб хажмининг товар нархига қараб ўзгаришини кўрдик. Энди талаб чизиғига мисол келтирамиз:
4-Чизма. Талаб чизиғи.

Баҳо Р1>Р2 бўлганда талаб хажми Q1