3-мавзу. Тармоқдаги умумий вазият ва ундаги рақобатнинг таҳлили

3.2.Тармоқни таърифловчи умумий иқтисодий кўрсаткичлар
Тармоқдаги умумий вазият ва ундаги рақобатнинг таҳлили асосий иқтисодий кўрсаткияларни ўрганишдан бошланади.
Бу кўрсаткичлар қуйидагилардан иборат:

• Бозор ҳажми.
• Рақобат миқёси (маҳаллий, минтақавий, дунё)
• Бозорнинг ўсиш суръатлари ва у ривожланишнинг қайси босқичда эканлиги
• Рақобатчилар сони ва уларнинг ҳажми.
• Харидорлар сони ва уларнинг молиявий имкониятлари.
• Интеграция қаерга қараб кетяпти?
• Технологик ўзгаришларнинг йўналиши ва суръатлари.
• Тармоққа кириш ва ундан чиқишнинг осонлиги.
• Рақобатчилар маҳсулоти ва хизматларининг табақаланиш даражаси.
• Компаниянинг ишлаб чиқариш ҳажми, юкларни ташишни ташкил қилиш, маркетинг ва рекламани ташкил қилиш тежамкорликка эришиш имконининг мавжудлиги.
• Тармоқдаги «ўқитиш тажриба» эгри чизиғи ижобий тенденцияга эгами?
• Тармоққа зарур бўлган капитал сармоялар қўйилаяптими?
• Тармокдаги даромад даражаси умумий даромад даражасида пастми ёки юқори?

Кўрсаткич	Кўрсаткичнинг стратегик аҳамияти
Бозор ҳажми	Кичик бозорларда катта ва янги рақобатчиларни жалб қилиш тендентсияси кузатилмайди; катта бозорлар муайян тармоқларда рақобатчилик устунлигини мустаҳ-камлаш мақсадида турли компанияларни сотиб олмоқчи бўлган корпоратсияларни ўзига жалб қилади.
Бозор ҳажмининг ортиши	Жадал суръатлар билан ўсиш янгиликларга олиб келади, ўсишнинг секинлашиши эса рақобатни кучайтиради ва заиф рақибларни курашдан сиқиб чиқаради
Ишлаб чиқариш қувват ларининг ортиқчалиги ёки танқислиги	Ортиқча ишлаб чиқариш қувватлари харажатларни кўпайтириб, даромадни камайтиради, уларнинг танқислиги эса харажатларга оид тескари тендентсияларга олиб келади
Тармоқнинг да ромадлилиги	Юқори даромадли тармоқлар ҳам янгиликларга олиб келади
Кириш чиқиш тўсиқлари	Катта тўсиқлар мавжуд фирмаларнинг мавқеини ва даромадларини ҳимоя қилади, тўсиқлар паст бўлганда эса янги фирмаларнинг кириб келиши уларга салбий таъсир кўрсатади
Товар харидорлар учун қиммат	Кўпчилик харидорлар товарни энг паст нархларда сотиб оладилар
Стандартлаштирилган товарлар	Харидорлар бир сотувчидан бошқасига осон ўтишлари мумкин.