3-mavzu. Tuproqlarlarning hosil bo’lishi, taraqqiyoti,tarkibi va xossalari

Tuproq paydo kiluvchi ona jinslar - tuproq paydo qiluvchi omillardan biridir. Ular kimyoviy, mexanik va mineralogik tarkibi, zichligi, tuproqnig fizikaviy, fizik-mexanikaviy xossalariga, suv-havo, issiqlik, ozuqa va tuz rejimlari, unumdorligiga katta ta’sir etadi.

• Tuproq paydo kiluvchi ona jinslar - tuproq paydo qiluvchi omillardan biridir. Ular kimyoviy, mexanik va mineralogik tarkibi, zichligi, tuproqnig fizikaviy, fizik-mexanikaviy xossalariga, suv-havo, issiqlik, ozuqa va tuz rejimlari, unumdorligiga katta ta’sir etadi.
• IQLIM. - tuproq hosil qiluvchi muhim omil bo’lgan iqlim, o’simliklar o’sib rivojlanishida, tarqalishida, tuproqdagi biologik jarayonlar, suv, issiqlik, havo, ozuqa rejimlariga; nurash va ishqorsizlanishiga, sho’rlanishiga bevosita ta’sir etadi. Bu o’zgarishlar tuproqnig mexanik tarkibiga bog’liqdir. Termik va tuproqnig namlanish sharoitiga ko’ra iqlim gruppalari ajratiladi, bu yerda asosiy kursatkich - 100S dan yuqori bo’lgan o’rtacha sutkalik harorat hisoblanadi.

Iklim gruppalari	100 S dan yuqori bo’lgan harorat yig’indisi
Sovuq (kutb) iklim	<5000
Mu’tadil sovuq (boreal)	5000 –20000
Mu’tadil iliq(subboreal)	20000 –36000
Ilik (subtropik)	36000-60000
Issiq	>60000

Juda nam (ekstragumid)	> 1,33
Nam (gumid)	1,33-1,00
Yarim nam (semigumid)	1,00-055
Yarim quruq (semiarid)0,	55-0,33
quruq (arid)0,	33-0,12
Juda quruq(ekstraarid)	<0,12

• Iklimning tyer mik gruppalari yer ishlarida mintakalar tarzida tarkalgani uchun, ularni bioiklim yoki tuproq biotyer mik mintakalari deb ataladi.

• Yog’inlar bilan namlanish sharoitlariga kura iqlimning quyidagi asosiy gruppalari ajratiladi