3. mikroorganizmlarning oziqlanish tiplari va ularga tashqi muhit omillarining ta’siri

Harorat - Mikroorganizmlarni tashqi muhit haroratiga chidamliligi katta ahamiytga ega. chunki, harorat nafaqat, mikroorganizmlarni o‘sish tezligini, balki ularni yshash imkoniytlarini ham belgilaydi. Har bir mikroorganizm o‘zining ma’lum o‘sish haroratiga ega. Mikroorganizmlar o‘sish va rivojlanishning haroratga bog‘liqligiga qarab, ush guruhga bo‘linadilar:

• 
  psixrofillar;
  
• 
  mezofillar;
  
• 
  termofillar.
  

Psixrofil mikroorganizmlarni mo‘’tadil o‘sish harorati 15-20°C, mezofillarniki 25- 27°C, termofillarniki esa 50⁰C dan oshmaydi. Haroratni mikroorganizmlarga nisbatan o‘ldirish imkoniytiga asoslanib, pasterizasiy va sterillash jarayonlari ixtiro qilingan. Pasterizasiy (fransuz olimi Lui Paster nomi bilan bog‘liq) mikroorganizmlar saqlovshi suyuqliklarni 60-70⁰C da bir necha daqiqa qizdirishga bag‘ishlangan bo‘lib, natijada vegetativ hujayralar nobud bo‘lsada, sporalar tirik holda saqlanib qoladi. Sterilizasiyada esa butun tirik mikroorganizmlarni vegetativ hujayralari va sporalari nobud bo‘ladi. Sterilizasiya yuqoriroq haroratda va har xil bosimda olib boriladi, u haqda ushbu kitobning “Oziqa muhitini tayyorlash va sterilizasiya qilish” bo‘limida batafsilroq to‘xtalib o‘tilgan. Past harorat ham mikroorganizmlar hayotiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Ko‘pshilik hollarda past harorat bakteriostatik samara ko‘rsatib, bakteriyalar o‘sishi, rivojlanishi va ko‘payishini to‘xtatib qo‘ydi.
Yorug‘lik - Mikrorganizmlarni rivojlanishiga quyosh yorug‘ligi va boshqa nurli energiy shakllari o‘ziga xos ta’sir ko‘rsatadi. quyosh yorug‘ligi (to‘lqin uzunligi 300-1000 nm) faqat ma’lum bir guruh mikroorganizmlar uchungina ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Bu guruhga, xlorofill saqlovshi bakteriyalar kirib, ular yorug‘lik energiysidan fotosintez uchun foydalanadilar. Barcha boshqa bakteriyalar qorong‘uda yaxshi rivojlanadilar. Mikroorganizmlarga, ko‘rinmas, qisqa to‘lqinli ultra binafsha nurlar (to‘lqin uzunligi 10- 300 nm) eng katta ta’sir ko‘rsatadilar. Ularni ta’siri o‘ldiruvshi, yoki mutagenli, ya’ni irsiytni o‘zgartiruvshi holatda bo‘lishi mumkin. Ionlashtiruvshi radiasiy (to‘lqin uzunligi 10 nm dan kishik) ham ultra binafsha nurlari kabi yoki o‘ldiruvshi, yoki mutagen ta’sir etadi. Ammo, tabiatda yuqori me’yorli ultra binafsha yoki ionlashtiruvshi radiasiy nurlariga chidamli bakteriyalar ham ko‘plab ushraydi. Ulardan ba’zilari atom reaktorlaridan ajratilganlar.