3 mundarija

t
t
a
ai
i
k



1
 ,                                                (14.2) 
bunda, t
ai
-i chi о‟tuv bajarilishining asosiy vaqti, min; 
         k-amaldagi о‟tuvlar soni. 
Bir о‟rinli bir asbobli sxemada (14.1, b-rasmga qar.) yordamchi vaqt 
                    t
yo
=t
ur
+t
bosh .                                                                        
(14.3)         
Bir  tanavorni  bir  nechta  asboblar  bilan  ishlov  berishda  t
a.a
-  tashkil  еtuvchi 
paydo bо‟ladi (14.1, g-rasmga qar.): 
                     t
yo
=t
ur
+t
bosh
+t
a.a .                                                                          
(14.4) 
Stanokni  keskich  ushlagich  yoki  revolьver  kallagi  burilishi  bilan  bironta 
asboblarda ishlov berishning bir о‟rinli sxemasida (14.1, n-rasmga qar.). 
                        t
e
 = t
ur
+tb
osh
+t
tux
 .                                           (14.5)  
Ко‟p  maqsadli  stanoklarda  bir  nechta  asboblar  yordamida  tanavorlarga  bir 
о‟rinli  ketma-ket  ishlov  berishda  yordamchi  vaqt  tarkibiga  stanok  stolini  tanavor 
bilan  tо‟xtash  kabi  (burilish)  vaqti  qiradi,  va  shunday  taa  asbobni  almashtirish 
vaqti ham (14.1, e, l-rasmga qar.). 
                       t
e
 = t
ur
+t
bosh
+t
tux
+t
a.a
 .                                   (14.6) 
  Amallarni parallelь sxema bо‟yicha tuzilishida (14.1,b,d-rasmga qar.).Ishlov 
berishning  asosiy  vaqtini  kо‟proq  uzaytirilgan  (limitlashgan)  о‟tuvni  bajarishni 
davomiyligi  bilan  aniqlanadi-tailim.  Yordamchi  vaqtni  (14.3)  formula  bilan 
hisoblanadi (14.1, z, i, m, r-rasmga qar.).   
Parallelь-ketma-ket ishlov berishda (14.1, v-rasmga qar.) qoplanuvchi asosiy 
vaqt limitlovchi о‟tuvlarning asosiy qoplanuvchi vaqtlar yig‟indisiga teng 
    t
t
a
ai
i
k



lim
1
  
   Amallar yordamchi vaqti (14.3)-(14.5) formulalar bо‟yicha aniqlanadi.  
 

---

109 
 
b. Ко‟p о‟rinli amallar tuzilish sxemalari 
Еndi  kо‟p  о‟rinli  sxemalarni  kо‟rib  chiqamiz.  Tanavorlarga  ishlov 
berishning kо‟p о‟rinli sxemalarini uchta asosiy variantlari ma‟lum: 
1)  stanokka  bir  vaqtda  о‟rnatiluvchi  tanavorlarga  partiyalab  ishlov  beriladi 
(masalan, mayda tanavorlarni magnit plitasida jilvirlash); 
2)  tanavorlarni  yoki  tanavorlar  guruhlarini  moslamaga  boshqalarga 
bog‟lamasdan  о‟rnatiladi  va  navbat  bilan  ishlov  beriladi  (masalan,  buriluvchi 
moslamalarda tanavorlarga frezalab ishlov berish); 
3) tanavorlarga uzluksiz stolda yoki barabanda ishlov beriladi. 
Tanavorlarga  ishlov  berish  vaqti  birinchi  guruh  kо‟p  о‟rinli  sxemalarda 
umumiy sarflangan vaqtni operasion partiyadagi tanavorlar n
p
 soniga bо‟lish bilan 
aniqlanadi. Bu sxemalarda t
a
 vaqt, asbobni kirish va chiqish vaqti hisobiga sezilarli 
qisqaradi.  t
ur
  vaqti  operasion  partiyani  о‟rnatishda  bir-qancha  ortadi,  biroq  bitta 
tanavorgacha, bir о‟rinli sxemaga qaraganda kamdir. 
Ко‟p о‟rinli sxemalarning birinchi guruhi uchun kema-ket ishlov berishda t
a 
va
 
t
e
  larni  aniqlash  uchun  hisoblash  formulalari  (14.1,  j-rasmga  qar.)  quyidagi 
kо‟rinishga еga.  
    
t
t
n
a
ai
i
k
п



[
] /
1
 ; 
         t
e
=(t
ur
+t
bosh
+t
a.a
)/n
p  
                                                                             
(14.7)  Stanokni 
asbobli yoki revolьver kallaklari bо‟lgan holda t
a.a
  ni  t
tux
 ga almashtirish mumkin. 
Parallelь  ishlov  berishda  (14.1,  b,  d  rasmga  qar.)  asosiy  vaqt  qilib,  davom 
еtuvchi limitlashgan о‟tuvni bajarish vaqti qabul qilinadi: 
                       ta=tailm / Na , 
bunda Na-sozlangan asboblardagi asboblar soni. 
Parallelь  va  parallelь  ketma-ketlikda  ishlov  berish  uchun  yordamchi  vaqt 
(14.7) formula bо‟yicha aniqlanadi. 
Ikkinchi  guruh  kо‟p  о‟rinli  sxemalar  (alohida  bо‟lingan  tanavorlar  yoki 
tanavorlar guruhi о‟rnatilganda) kо‟proq unumdorliroq, chunki ularda bitta holatga 
о‟rnatilgan tanavorlarga parallelь ishlov beriladi, ya‟ni yordamchi vaqt asosiy bilan 
qoplanadi (14.1, n, n rasmga qar.). 
Кetma-ket ishlov berishda (14.1, n rasmga qar.) asosiy vaqtni limitlashtirilgan 
о‟tuvni bajarilishi davomiyligi vaqti bо‟yicha hisoblanadi: 
 t
a
 = tailim, yordamchisi еsa t
yo
=t
bosh
+t
tо‟x
 formula bо‟yicha. 
Tanavorlarga parallelь-ketma-ketlikda ishlov berishda (14.1, n-rasmga qar.) t
a
 
va  t
yo
  davomiyligi  pozisiyada  bir  vaqtda  ishlov  beriluvchi  tanavorlar  Nz  soniga 
proporsional ravishda kichrayadi: 
 ta=tailim / Nz;         t=(t+t) / N     
t
op
-  operativ  vaqt  еlementlari  uchun  kо‟proq  qulay  bо‟lgan  sharoit  uchinchi 
guruh  kо‟p  о‟rinli  sxemalarini  bajarishda  yaratiladi,  vaholanki  deyarli  ketma-ket 
sxemalar mumkin bо‟lsa ham parallelь-ketma-ket ishlov berish sxemalari kо‟proq 
ahamiyatga еga. 

---

110 
 
Bunday sxemalar. masalan, vertikal yoki gorizontal о‟q bо‟yicha aylanuvchi 
uzluksiz aylanuvchi stollik yoki barabanlik stanoklarda amalga oshiriladi (14.1, o, 
r-shaklga  qar.).  Tanavorlarni  uzluksiz  о‟rnatish  bilan  kо‟p  о‟rinli  ishlov  berishda 
t
yo
 vaqt kesish vaqti bilan tо‟la qoplanadi, shuning uchun t
yo
=0. 
Qabul  qilingan  amallar  tuzilish  sxemasini  baholash  uchun  asosiy  vaqtni 
о‟rindoshlash koеffisentidan foydalaniladi 




k
i
1
i
tai
/
ta
Куа
 
Qaerda  ta-qoplanmovchi  asosiy  vaqtga  kiruvchi,  masalan,  bir  vaqtda 
bajariluvchi texnologik о‟tuvlar ichidan vaqt bо‟yicha kо‟proq uzun bо‟lgani; 
t
ai
i
i k



1
  -amaldagi k о‟tuvlarning asosiy vaqtlarini yig‟indisi (masalan, amalni 
bir vaqtda bajariluvchi texnologik о‟tuvlarning asosiy vaqtlarining yig‟indisi). 
K
ua
-koеffisient  0  dan  1  gacha  о‟zgaradi.  Texnologik  о‟tuvlar  qancha  kо‟p 
darajada  о‟rindoshlashsa,  K
о‟a
  miqdori  shuncha  kam  bо‟ladi;  agar  о‟rindoshlik 
yо‟q bо‟lsa, unda k
о‟a
=1.