3. O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish konsepsiyasining maqsadli ko‘rsatkichlari

240-band bilan tanishib shuni bilish mumkinki, iqtidorli yoshlar va ilmiy izlanuvchilar uchun oliy ta’lim muassasalari orasida faoliyat yuritadigan innovasion o‘quv-ilmiy markaz tashkil etish maqsadida Vazirlar Mahkamasi tomonidan 2021 yil 6 iyulda chora-tadbirlar rejasi tasdiqlandi. Mazkur chora-tadbirlar rejasiga asosan, Toshkent davlat texnika universitetida innovasion o‘quv-ilmiy markazning qurilish ishlari yakunlanib, markazda laboratoriya, taqdimot ko‘rgazma hamda o‘quv-mashg‘ulot xonalariga ajratish ishlari olib borilmoqda. Bundan tashqari, innovasion o‘quv-ilmiy markaziga joylashtirish uchun oliy ta’lim muassasalari tomonidan ishlab chiqilgan 41 ta innovasion loyiha saralab olindi, shundan 10 tasi IT texnologiya va dasturlash, 10 tasi biotexnologiya, 13 tasi robototexnika va elektronika hamda 8 tasi energetika sohasiga tegishlidir.
Xulosa qilib aytadigan bo‘lsak, davlatimiz tomonidan yoshlarni har jabhada qo‘llab-quvvatlash maqsadida keng imkoniyatlar yaratib berilmoqda va amaliyotga tatbiq etilmoqda. Bularning barchasining zamirida yurtimizning hozirgi yoshlar timsolida kelgusidagi barkamol va yetuk shaxslarni shakllantirish yo‘lida olib borayotgan ezgu maqsadi yotishi shubhasiz. Shunday ekan, berilayotgan har bir imkoniyatdan keng foydalana bilish lozim.
TA’LIM TIZIMIDA ZAMONAVIY PEDAGOGIK TYEXNOLOGIYALARDAN FOYDALANISHNING AHAMIYATI
Ushbu makola ta’lim tizimida ukuvchilarning intellektual saloxdyatini rivojlantirishda ta’lim texnologiyasining axdmiyati tugrisida fikrlar bayon etilgan. Dars jarayonida ta’lim texnologiyalarini kullash natijasida ukuvchilarning intellektual saloxdyati va ilmiy nazariy bilimi yanada mustaxkamlanadi. Shuning bilan birgalikda, ta’limda axborot va kommunikasiya texnologiyalar va zamonaviy pedagogik texnologiyalarni yanada boyitish, takomillashtirishga olib keladi. Butun dunyoda bulgani singari yurtimizda xam ta’lim maksadlari soxasida kechayotgan uzgarishlar, insonning ijtimoiy olamga kirishini ta’minlashga karatilgan global masalalarga mos keladi. Xususan, ta’lim tizimini takomillashtirish xujjatlarida kompetentli yondashuv ta’lim mazmunini yangilashning muxim bir konseptual xolati sifatida e’lon kilinmokda.
Mamlakatimizda uzluksiz ta’lim tizimini islox kilinishi, ya’ni ta’lim standartlari asosida ta’lim va tarbiya jarayonini kayta tashkil etishga kirishilgan bir paytda ukituvchi faoliyatiga, uning pedagogik maxoratiga aloxida e’tibor berilmokda, chunki aynan ukituvchi murabbiygina barkamol avlod bunyodkori sanaladi. "Ta’lim tugrisida"gi konun va Kadrlar tayyorlash Milliy dasturida kayd etilgan tamoyillardan biri yoshlar orasidagi kobiliyatli va iste’dodlilarini aniklash va ularning xar tomonlama kamol topishini ta’minlash xisoblanadi. Ta’lim tizimining barcha boskichlarida yoshlarning ijodiy iste’dodlarini rivojlantirishga katta e’tibor karatish lozim ukituvchilarning asosiy vazifalaridan biri-yoshlarning tashabbuslar innovasion goya va fikrlarini, iste’dod va iktidorini uzvaktida kura olish va uni ruyobga chikarish uchun kumaklashishdan iboratdir. Yoshlardan tashkilotchilik kobiliyati va boshkaruv maxoratini rivojlantirish orkali yuksak ma’naviyatli yetakchi yoshlarni tarbiyalash, ularni mamlakatimiz tarakkiyoti va uning istikboli uchun yunaltirish talab etiladi.
Ukituvchining sunggi paytlarda oliygoxlarda keng joriy kilinayotgan innovasion texnologiyalarni kullash muammolari va uni xal etish istikbollari dolzarb muammoga aylanmokda. Buning sababi shuki, pedagogik faoliyatga xos bulgan kasbiy bilimga ega bulishi, mustakil pedagogik faoliyatga va ijtimoiy munosabatlarga, shu jumladan pedagogik jamoa tarkibida xam tayyorlash va moslashtirish kerak. Kasbga yunaltirib ukitishda innovasion texnologiyalarni kullash, yaratish va ularni boshkarish, orkali ta’lim va tarbiyaning bugungi dolzarb vazifalarni xal kilib beradi. Shu boisdan xam pedagogik innovatsiyalarni izlab topish urganish, taxlil kilish orkali eng kup samara beradiganlarni tanlab olish va ularni amaliyotga kullash tartibini belgilash maksadga mukofikdir. Shuning uchun ukituvchi talabani faollashtiradigan, uzi va urganuvchi uchun kulay bulgan yullarni, usul va uslublar, ukitish shakllari va vositalarni izlaydi, ularni takomillashtiradi.
Hozirgi kunda bu tizimni yaratish yulida bir kator izlanishlar, sayxarakatlar olib borilmokda. Innovatsiyalar dolzarb axamiyatga ega bulib, bir tizimda shakllangan yangicha yondashuvlardir. Ular tashabbuuslar va yangiliklar asosida tugilib, ta’lim mazmuni rivoji uchun istikbolli xisoblanadi, shuningdek, umuman ta’lim tizmi rivojiga xam ijobiy ta’sir kursatadi.
Interfaollik ta’lim berish soxasida umuman yangi xodisa, bunga binoan ta’lim beruvchi: ukituvchi, boshka talabalar, ma’muriyat bilan fakat shaxsiy uchrashuv yuli bilan emas, balki ta’lim jarayonining barcha sub’yektlari bilan faol uzaro xarakat kilishi mumkin; multimediali ob’yektlarni taxlil etish jarayonida ularning mazmuni, shakli, ulchovi va rangini uzgaruvchan boshkarish, ularni xar tomondan kurib chikish, shunga uxshash boshka xarakatlarni bajarishni, eng kup kurgazmalilikka erishishda tuxtatish va xoxlagan joyida yana ishga tushirishi mumkin.
Interfaollik daraja kancha yukori bulsa, ta’lim berish jarayoni shuncha natijali buladi.
Ukitish vaziyatining dolzarbligi: Eng kup tarkalgan va xususiyatga ega bulgan ta’lim usullari kuyidagilar xisoblanadi: suxbat, baxs, uyin, keysstadi, loyixalar usuli, muammoli usul, akliy xujum va boshkalar xisoblanadi.
Ukuv jarayonini tashkil etish, samarali natijaga erishish kup jixatdan tugri, optimal metodni tanlashga boglik Eng kulay va yukori samara beruvchi metodni tanlashda ukituvchi bir kancha omillarni xisobga olishi, ularni taxlil kilishi va shu taxlil asosida ma’lum vaziyatga mos tushuvchi metodni tanlash malakasiga ega bulishi talab etiladi. Bulajak ukituvchilarda xar bir dars uchun mos keluvchi eng kulay metodni tanlash malakasini shakllantirish uta muxim masala. Chunki tugri tanlangan metod ukuv jarayonini samarali bulishga olib keladi.Smart- texnologiyasi ukuvchilarni tajribalar utkazish, modellarni konstruksiyalash, musika va filmlarni mustakil yaratish, uz goyalarini amalga oshirish va maxsulot yaratishni ragbatlantiradi. Ukitishga bunday yondashuv bolalarga nazariy bilim va amaliy kunikmalarini samarali chogishtirish imkonini beradi. Ukuvchilarning ijodkorligini oshiradi, yukori malakali, zamon talabiga mos kadrlar tayyorlashda mustaxkam poydevor buladi.
Smart texnologiyalarini kelajakda mamlakatimiz ta’lim tizimiga joriy etish buyicha kuyidagi chora-tadbirlarni amalga oshirish maksadga muvofik buladi: texnologik yangilanishga ajratilgan vakt (2020-2025 yillar) juda kiska. Shu bois, "tezkor start" usulini kullash, ya’ni Smart education ta’lim muxiti talablarini urganib chikish va mamlakatimiz ta’lim tizimiga joriy etishni tezlashtirish; respublikamizda turli fanlardan elektron resurslarni dunyo andozalariga mos, muvofiklashtirilgan va tizimli ravishda yaratishni yulga kuyish xamda imkoni boricha boshka davlatlar bilan xamkorlikda umumiy ta’lim muxitiga moslab yaratish; dunyo buyicha yaratilgan boshka ochik resurslarni kayta yaratmasdan, ularning eng makbullarini tarjima kilish va moslashtirish xamda ta’lim jarayoniga joriy kilish; ta’lim muassasalarini Smart education ta’lim muxiti texnik vositalari bilan ta’minlashni jadallashtirish.
Zamonaviy jamiyat kompyuter texnologiyalari va aloka vositalarining rivojlanishi bilan ajralib turadigan, atrofdagi narsalar va kurilmalarni borgan sari "aklli" kilib, xayotni yanada kulay, xavfsiz va kizikarli kiladigan axborot jamiyatidir. Jamiyat va iktisodiyotni rivojlantirishning ushbu boskichi kuyidagilar bilan tavsiflanadi: jamiyat xayotida axborot, bilim va axborot texnologiyalarining rolini oshirish; axborot texnologiyalari, aloka va axborot maxsulotlari va xizmatlarini ishlab chikarish bilan shugullanadigan kishilar sonining kupayishi; telefon, radio, televideniye, internet, an’anaviy va elektron ommaviy axborot vositalaridan foydalanib, jamiyatni axborotlashtirishni kengaytirish; odamlarning samarali axborot almashinuvini, ularning dunyo axborot resurslaridan foydalanishini, axborot maxsulotlarini va xizmatlar extiyojlarini kondirishni ta’minlovchi global axborot makonini yaratish
Bugungi kunda bir kator boshka davlatlar Smart-ta’limni rivojlantirishga kirishdilar. Smart-jamiyatning modeli zamonaviy axborot va tashkiliy tizimlar yordamida intellektual, yukori texnologiyali, inson uchun kulay muxitni yaratishni nazarda tutadi. Borgan sari inson yangi bilimlarni egallab boradi va u bu bilimlarni axborot texnologiyalarisiz kullay olmay koladi. Ta’limning asosiy maksadlaridan biri Smart -texnologiyalar asosida zamonaviy ta’lim tizimini shakllantirish orkali sifatli ta’limga erishishdir.