3 Tema: Aldıńģı pedagogikalıq tájiriybeni qáliplestiriw, uyreniw, ulıwmalastırıw hám olardan paydalanıw

3 Tema: Aldıńģı pedagogikalıq tájiriybeni qáliplestiriw, uyreniw, ulıwmalastırıw hám olardan paydalanıw.
Reje.
1. Pedagogikalıq sheberlik haqqında túsinik.
2. Pedagogikalıq xızmettin ózine tán ózgeshelikleri
3. Kásiplik bilim hám pedagogikalıq uqıplılıq
4. Pedagogikalıq texnika, jagday hám pedagogikalıq másele


Tayanısh túsinikler:
Pedagogikalıq sheberlik, predmeti, maqseti, wazıypası, kásiplik bilim, kónlikpe, uqıplılıq, dóretiwshilik, ilimlerdi iyeleu, aldınģı tájiriybelerdi qollanıw, ped texnika, sezgirlik, intuitsiya, dinamizm


1.1. Pedagogikalıq sheberlik haqqında túsinik.

Jeke adamdı hár tamanlama kámalģa jetkeriw hámme waqıt jámiyettiń zárúrli hám tiykarģı maqseti bolıp kelgen. Bul úlken, juwapkershilik wazıypanı ámelge asırıw bolsa oqımıslılardıń aldıńģı qatarında turıwshı oqıtıwshılardıń moynına júklengen.

Házirgi waqıtta joqarģı oqıw orınları dáwir talabına juwap beretuģın qániygelerdi tek teoriyalıq bilimlerdi tereń úyretken jaģdayda tayarlamaqta, oqıw rejelerinde hám kásiplik pánlerde oqıtıwģa úlken itibar bermekte. Lekin mekteptegi tek tereń bilimli, anıq bir pán qánigeligin iyelegen muģallimler ģana emes, sonıń menen qatar ullı adamgershilik qásiyetlerge iye bolģan balalar hám úlkenler menen qıynalmastán baylanısa alatuģın, olardıń psixologiyasın túsine alatuģın haqıyqat sheber pedagog ustazlar kerek.
Bunday qániyge pedagog-psixolog-tájiriybeli oqıtıwshı joqarı pedagogikalıq sheberlik hám texnika kónlikpeleri menen qurallanģan adam bolıwı kerek.
Bolajaq oqıtıwshı qániygeligi boyınsha bilimlerdi iyelew dawamında óziniń ádep-ikramlılıq ruwxıy dárejesin keńeytiredi, óz kásibi dógereginde ádep-ikram normalarına súyeniw ózgesheliklerin, onıń mazmunın ózlestiredi, muģallim ádepliliginiń balanıń jeke basına tásirin ańlaw. Túrli jaģdaylarda óz minez qulqın basqara alıw zárúrligin túsinip jetedi. Bir sóz benen aytqanda, pedagogikalıq sheberlikti, uqıp hám kónlikpelerdi. Pedagogikalıq texnika elementlerin ózlestirip iyelep aladı.
Pedagogikalıq sheberlik tiykarları boyınsha oqıtılatuģın lektsiyalar alıp barılıwı zárúr bolģan izertlewler, izleniwler, oqıtıwshı sheerliginiń mazmunı, onıń tiykarları, kásiplesler, ata-analar, oqıwshılar menen baylanıs hám qarım- qatnaslardıń baģdarı, ózgesheligi, metodikası hám olardıń balanıń jeke basına. Onıń sıpatlarına tásiri haqqındaģı bilimler menen qurallandıradı. Sonday-aq studentlerdi oqıtıwshı xızmetindegi kásiplik sheberliginiń ornı, mánisi, pedagogikalıq xızmet dawamındaģı baylanıs, qatnas mádeniyatı menen qatnasqa kirisiw metodikası menen, oqıtıwshı xızmetindegi texnika, onıń sırları menen tánıstıradı.
Kurstı oqıtıw dawamında studentler menen alıp barılatuģın ámeliy sabaqlar hám laboratoriyalıq islerde úyrengen bilimlerine muwapıq pedagshogikalıq shınıģıwlar ótkeriledi. Bul bolajaq muģallimde ámeliy kónlikpeler qáliplestirip barıwın támiyinlep, oqıtıwda pedagogikalıq sheberlik hám texnika tiykarların iyelewine xızmet etedi. Sonıń ushın ámeliy sabaqlardı ótkeriwde sóylew hám oylaw mádeniyatı tiykarları, pedagogikalıq usıllar hám baylanıstán durıs paydalanıw ózgesheliklerine sáykes shınıģıwlar ótkeriwge ayrıqsha itibar beriledi.
Studentler menen birlikte túrli pedagogikalıq shárayatlar jaratıp, olardı real sharayattaģıday orınlaw, pedagogik máseleler sheshiw islerine, dóretiwshi shólkemlestiriwshi oyınlar jáne studentlerdiń dóretiwshiligin asırıwģa jaratılģan sharalarģa ayrıqsha itibar beriledi hám olardı ámelde orınlawģa tartıladı.
Pedagogikalıq sheberlik tiykarları kursın tolıq ózlestiriw menen bolajaq oqıtıwshılar mekteptegi praktika waqtında hámde instituttı pitkerip óz betinshe oqıtıwshılıq xızmetin baslaģanlarında balalar hám eresekler jámaatında ózlerin erkin tuta alıwdı úyrenedi.
Pedagogikalıq sheberlik bul hár bir tárbiyashınıń aldına úlken juwapkershilikti júkleydi,sebebi, bul tárbiya beriw jeke adamdı qáliplestiriw maqsetinde bir adamnıń ekinshi adamģa tásir jasaytuģın jámiyetlik qatnası bolıp esaplanadı. Muģallim óz pánin oqıtıw bilim beriw jáne ol arqalı oqıwshını morallıq, estetikalıq hám ádep-ikramlılıq jaqtán tárbiyalaw máseleleri bul onıń aldına qoyģan tiykarģı maqsetleriniń biri boladı. muģallim óz oqıwshılarına bilim bergende onı oqıwshı ápiwayı qurģaq qabıl etiwden saqlaw kerek. ,uģan jetisiw ushın muģallimge pedagogikalıq sheberlik, tájiriybe zárúr boladı. Óz maqsetin tolıq iske asırıw ushın pedagog bárhama izlenip barıw kerek. hár bir pedagog mekteptegi mádeniy jumıslardıń sheber shlkemlestiriwshisi, eń aldı menen eń jaqsı tárbiyashı bola alıwı kerek.
Sheber muģallim bul óz jumısında naģız ustazlıqta kórsetetuģın adam. Muģallim bul eki jaqlama sheber adam: 1. Jeke adamnıń psixologiyasın tereń biliwshi. 2. Oqıtıw menen tárbiyalaw usılların tereń ózlestirgen adam. Makarenko A.S. buzılģan jaslardan haqıyqıy ómirdi súyiwshi, dóretiwshilik miynetti quwanısh retinde qabıl etetuģın insanlardı jetilistirip ájayıp tabıslarģa eristi. Sheberlik-bul is hárekette kórinedi. Ol pedagogtıń joqarı nátiyjelerge erisetuģın pedagogikalıq is –háreketiniń eń joqarģı djárejesi menen anıqlanadı, yamasa oqıtıw menen joqarı hám turaqlı túrde jetilistirip barılatuģın tárbiya óneri áki bolmasa ilimiy bilimler sintezi, uqıp hám bilimler metodikalıq óner kónlikpeleri hám muģallimniń jeke sanalı miyneti menen anıqlanadı. Bul jerde aldı menen pedagogikalıq sheberlikke anıqlama bergennekn góre, sheberliktiń mánisi nelerden ibarat hám pedagogikalıq xızmettiń óziniń qanday ekenligine analiz beriw kerek.
Pedagogikalıq xızmettiń ózgesheligi. Hár qanday xızmettegi sıyaqlı pedagogikalıq xızmet tómendegi komponentlerdi óz ishine aladı: maqset, qural, ob`ekt, sub`ekt. Pedagogikalıq xızmettiń maqseti neden ibarat.
1.Muģallimniń jumısınıń maqseti jámiyet tárepinen belgilenedi, yaģnıy onıń maqseti oqıwshılar sanasın hár tárepleme rawajlanıwģa baģdarlanģan bolıwı tiyis. Pedagogikalıq xızmetti áwladtıń sotsiallıq dawam ettiriwshiligin ámelge asırıwģa qolaylastırıladı. Pedagogikalıq jaģdayģa baylanıslı muģallim maqsetten shıģa otırıp wazıypanı ózi usınıwı kerek.
2. Muģallimniń xızmeti basqa xızmetlerdi basqarıwshı xızmet bolıp, bul ózinshe bir oqıwshılardıń is háreketi nátiyjesinde payda bolatuģın xızmet bolıp tabıladı.
3. Basqa adamnıń xızmetin basqarıwdıń quramalıģı sonda, pedagogtıń maqseti hámme waqıt tárbiyalanıwshınıń keleshegine baģdarlanģan. bul maqset oqıwshılarda sen biliwin, islewin, isley biliwi kerek dep talap etedi. Sonıń menen birge balalar tek ģana búgingi kúnin oylap, búgingi kúnniń mashqalası menen jasaydı, al erteńgi kúnin oylamaydı.bul nárse tárbiyanıń qıyınshılıģınıń eń tiykarı bolıp esaplanadı. Pedagog búgingi kúnde jasap, keleshekti dúzedi. Bul álbette qıyın hám quramalı jaģday. Pedagogikalıq miynettiń ózgeshelikleriniń biri sonnan ibarat Suxomlinskiydiń pikiri boyınsha ol kishkene adamdı saqlawı hám qorģawı kerek. Bul ózine tán ózgeshelik muģallimnen úlken pedagogikalıq sheberlikti talap etedi. Pedagogikalıq miynettiń ob`ekti adam. Jeke adam aqıl, sezim, erk, isenim, ózin-ózi tánıw uqsaģan psixikalıq protsessler qáliplesedi. Pedagogikalıq xızmettiń ob`ektiniń ózgesheligi tómendegilerden turadı.
1. Adam tábiyattıń óli materialları emes, ol belsendi, qaytalanbaytuģın jeke sıpatlarģa iye bolıp atırģan waqıyalarģa ózinshe qatnası hám túsinigi bar jaratılıs bolıp tabıladı. Adam óziniń maqseti, motivi jek minezine iye bolģan pedagogikalıq protsesstiń qatnasıwshısı bolıp tabıladı. Solay etip pedagogikalıq xızmettiń ob`ekti bir waqıttıń ózinde onıń sub`ekti boladı.
2.Muģallim bárháma ózgeretuģın hám ósiwshi adam menen jumıs islesedi. Sonlıqtán oģan qatıp qalģan bir háreket penen qatnas jasawģa bolmaydı. Bul júdá qospalı, turaqlı dóretiwshilikti izleniwdi talap etedi.
3. Pedagoglar menen birge balaģa jas óspirimge, balaģa onı qorshaģan barlıq ómir tosınnan hám hár qıylı baģdardaģı háreketler tásir etedi. Sonlıqtán pedagogikalıq miynet barlıq tásirlerge ózgerisler engizip beriwi tiyis.
Sub`ekt- tárbiyalanıwshıģa ortalıqtıń (mıs pedagogtıń, ata-ananıń jámááttiń) tásir jasawı. Tárbiyalanıwshıģa tásir etiwdiń tiykarģı quralı-muģallimniń jeke bası onıń bilimi, uqıbı aqılı. Oqıwshılar muģallimniń is háreketine, sóylew mádeniyatına bilimine , ádebine kiyiniw mádeniyatına h.t.b. itibar bergen halda muģallimler menen qatnas jasawģa háreket qıladı. Álbette muģallim bunday jaģdaylardı esten shıģarmawı kerek. Tárbiyanıń baslı quralına hár qıylı is hárekettiń túrleri miynet qatnas oyın oqıw kiredi.
Pedagogikalıq xızmet pútin bir komponentten turadı. Ol pedagogika hám psixologiya, muģallimniń is háreketindegi gumanistlik baģdardı, Kásiplik bilim hám uqıplıq, pedagogikalıq etika hám pedagogikalıq texnika boyınsha ilimiy bilimlerdi ózine sińdiredi. Muģallim miynet xızmetiniń protsessinde óz isiniń haqıyqıy sheberi boladı. Pedagogikalıq sheberlik- bul bárinende burın mektep aldında turģan siyasiy hám pedagogikalıq wazıypalarģa muwapıq pedagogikalıq shárayatlardı tabıslı sheshiwge muģallimdi shaqıratuģın kásiplik bilim uqıplıq hám kónlikpelerdi iyelewi.
Muģallim hadal, isker tabanlı reyimli bolıwı, bul qásiyetlerdi oqıwshıģa sińdiriwi tiyis, ol sawatlı hám miynet súygish adam bolıwı óziniń jumısın sheksiz súyiwi, balalarģa ata-analarınday qatnas jasawı tiyis. V.A. Suxomlinskiy mektepte muģallimniń miynetin awırsınatuģın birde bir pedagogtıń bolmawı kerekligin ayttı.
Muģallim adamdı súyetuģın oģada úlken talantqa hám óz miynetine bárinende burın onıń ruwxın sergekligin, aqılınıń anıqlılıģın pikir júrgiziwiniń tazalıģın, sezimler uģımlılıģın uzaq jıllar boyı saqlaytuģın balalarģa sheksiz súyispenshilikti iyelewi kerek, al bunday sıpatlarsız pedagog miyneti azapqa aylanıp ketedi. Muģallimniń óz miynetin hám balalardı súyiw qásiyetleri óz miynetiniń sheberi bolıwı ushın pedagogikalıq isbilermenlikti iyelew ushın imkaniyatlar jaratadı.
Kásiplik bilim. Sheber muģallimniń baģdarlanģanlıģınıń negizinde eki umtılıwshılıq- ózi oqıtatuģın pánge qızıģıwshılıq hám balalar menen múnásibette bolıw talapshańlıģı turadı. Kásiplik bilim pedagogikalıq sheberliktiń teoriyalıq tiykarı bolıp esaplanadı. Muģallim ilimiy bilimler sistemasın túp-tiykarınan iyelewi kerek. Pedagogika psixologiya páni boyınsha bilimler pedagogikalıq sheberlikti iyelewde úlken rol` oynaydı. Muģallim jiyi jiyi ózi oqıtatuģın predmet boyınsha bilimlerdi tań qalarlıq dárejede iyelewi. Biraq onı oqıwshılarģa jetkerip bere almawı múmkin. Ilim tiykarları boyınsha bilimge iye bolģanı menen ayırım muģallimler klass penen baylanıs jasay almaydı.Balalar menen qarama-qarsılıq payda etedi,eregisedi.Bunıń bárlıģı tárbiyashılıq uqıplılıq xaqqında jeterli dárejede bilimlerdi iyelemegenliginen derek beredi.Pedagogtıń kásiplik bilimi tiykarında pedagogikalıq uqıp printsiplnr xám qaģıydalar káliplesedi.Bul printsip xám qaģıydalardı xár bir pedagog óz tájiriybesi tiykarında quraydı. Kásiplik bilim metodologiyalıq(rawajlanıwdıń,tárbiyanıń nızamlılıģı), teoriyalıq,metodikalıq,texnologiyalıq jaqtán káliplesiwi kerek.Bunıń ushın rawajlanģan kásiplik pikir júrgiziw,tańlay biliw, anıqlay biliw uqıbı kerek boladı.
Pedagogikalıq uqıplılıq. Pedagogikalıq sheberliktiń eń bir áxmiyetli elementiniń biri bul pedagogikalıq is-xáreket uqıplılıq bolıp esaplanadı. Eń áxmiyetlisi jetekshi uqıplılıqtı tańlap alıwdan ibarat bolıp, olarsız muģallim óz isiniń sheberi bola almaydı. Muģallimniń kásiplik jumısınıń tabıslı bolıwı pedagogikalıq uqıplılıqlarģa baylanıslı. Ol bir neshe komponentlerden turadı. Pedagogikalıq uqıplılıqtı biz shártli túrde úshke bólemiz.
Jeke uqıplılıq, didaktikalıq uqıplılıq xám shólkemlestiriwshilik uqıplılıģı.
Jeke uqıplılıq balalarģa beyimlilikten baslanadı.Beyimlilik degende biz balaģa súyispenshilikti olar menen qarım-qatnasta bolıwdı, balalarģa jaqsı tilekler aytıwdı túsinemiz. Olarģa júdá dıqqatlı xám názik sezimli bolıwı kerek. Uqıplılıq jáne bir komponentten yaģnıy sabırlılıq xám ózin-ózi tuta biliwshilik. Muģallim xár qanday jaģdayda ózin sabırlı tutıwı,dıqqatlı bolıwı kerek, óz temperamentin basqara alıwı, minez-qulqın qadaģalay biliwi xám olardı durıs paydalanıwdı yaddan shıģarmawı kerek.
Didaktikalıq uqıplılıqqa túsindiriw,pikirdi anıq etip jetkeriw jatadı.Bunday uqıpqa iye muģallimler qıyın materiallardı ápiwayılastırıp, awırdı jeńillestirip oqıwshılardıń sanasına tolıq jetkerip bere aladı. Bunday jaģdayda oqıwshınıń psixologiyasın esapqa alıwı kerek. Xázirgi waqıtta xár qıylı ilimpazlardıń izertlewlerine tiykarlana otırıp pedagogikalıq xızmettiń altı jetekshi uqıplılıģın kórsetiwi múmkin.
1.Kommunikativlik yaģnıy adamlarģa jaqsı til tabıwshılıqta qatnas jasay biliw uqıbı.
2. Pertseptiv qábilet-sezgirlik, empatiya, pedagogikalıq entuitsiya.
3.Erikli tásir jasaw xám logikalıq isendiriwge uqıplılıq.
4. Kúshli sezimge turaqlılıq.yaģnıy ózin-ózi basqara biliw uqıplılıģı.
5.Optimistlik boljaw uqıbı.
6. Dóretiwshilikke bolģan uqıplılıq.
Xár bir muģallim óziniń uqıbın tekseriwdi qatnas jasay biliw uqıbınan baslaw kerek. Sebebi balalar menen jaqsı til taba biliw xám qanaatlanıw sezimi óz kásibine degen súyispenshilikti qorģap qaladı. Uqıptı qorģaw júdá quramalı sana ol tek kórgende esitkende payda bolmastán, al dıqqat awdarılģan tárepke qaray qızıģıwshılıq artqanda, sonday-aq maģlıwmatlardı qayta islew boyınsha aqıldıń kúshli jumıs islewinde payda boladı. Baqlaw xám tájiriybeler islew adamdaģı sezgirlik uqıbınıń rawajlanıwına tiykar boladı. Sheber bolıw degen sóz- bul pedagogikalıq protsesstiń barısın aldın ala boljaw. Bunda xesh qanday jasırın sır joq. V.A. Suxomlinskiydiń aytqanınday Aldı menen bala júreginiń xáreketin biliw kerek .
Dinamizm- bul isendiriw xám biylep alıw uqıbı, bul ishki energiya tásir etiw xáreketleriniń xár qıylı jańasha usılı.Dinamizm kúshli sezimtallıq turaqlılıq penen baylanıslı. Pedagogtıń ózin-ózi basqara biliwi kúshli sezimtallıq turaqlılıģın keltirip shıģaradı xám ol xár qanday jaģdaylarda ózin-ózi basqara alıwına múmkinshilik beredi.
Optimistlik boljay biliwshilik jetekshi kásiplik pedagogikalıq uqıplılıqtıń baslawshısı bolıp tabıladı. Optimizm - bul keleshekke iseniw, tabısqa iseniw, kewil xoshlıq.
Pedagogikalıq texnika muģallimlerge oqıwshılarģa xám olardıń ata-anaları menen qatnas jasaģanda durıs jol-joba kórsetiw múmkinshiligin bildiredi. Balalar menen ádepli, sıpayı qatnas jasaw, sózlerdiń aytılıwı, mimikanı, qol xáreketin durıs tańlawdıń barlıģı pedagogkalıq texnika túsinigine kiredi. A.S. Makarenkonıń kórsetiwi boyınsha ( beri kel degen sózdi 15-20 túrli dawıs penen aytıp úyrengende bet álpetinde denesinde xám dawısında 20 túrli biliner-bilinbes ózgerislerdi islep úyrengennen keyin ol xaqıyqı sheber bolģan. A.S. Maarenkonıń aytıwı boyınsha ped texnika bul dawıs basshılıq etiw iskusstvosı kóz-qarastán paydalanıw sheerligi degen sóz.
Pedagogikalıq jaģday xám pedagogikalıq másele. Ped. másele bul pedagogikalıq sheberliktiń tiykarģı dárejesi onı sheshiw pedagogtıń kásiplik dárejesin kórsetedi. Pedagogikalıq másele bul payda bolģan pedagogikalıq situatsiyanı túsiniw xám sheshiw jańa dárejege jetkeriw bolıp esaplanadı. Barlıq pedagogikalıq xızmet pedagogikalıq jaģdaylardıń dizbeginen turadı. Olarģa muģallimler xám oqıwshılar tárepinen oylamaģan jerde xám arnawlı túrde dúziledi.
Oqıw baslandı deyik . Klassqa keshikken oqıwshı kirip keldi. Bul pedagogikalıq jaģday úyge tapsırmanı tekseriw bir neshe oqıwshılar sabaqqa tayarlanbay kelgen- bulda situatsiya x.t.b. Bul barlıq waqıtta konfliktti( kelispewshilikti) payda etpeydi. Biraq kútilgen nárse menen xaqıyqatlıq arasındaģı qarama-qarsılıq keltirip shıģaradı. Bul pedagogikalıq jaģdaydı muģallim túsinedi xám ózi ushın máseleni payda etedi. Strategiyalıq xarakterde( oqıwshılarda juwapkershilikti, shólkemleskenlik sezimlerdi talay tárbiyalaw) taktikalıq xarakterde( bilimdi esapqa alıw xám tekseriw quralların islep shıģıw, sabaqtı biliw iskerligin jetilistiriw) pedagogikalıq jaģdayda ( oqımaģanlardı, keshikkenlerdi sabaq waqtında basqa jaqqa kewil bólgenlerdi qalay etip esapqa alıwģa boladı. Bul jerde muģallimniń sheberligi xár qanday pedagogikalıq jaģdaydı máselelerge aylandıra biliw uqıbında kórinedi.
Solay etip pedagogikalıq xızmeti durıs baģdarda basqarılģan jaģdayda ģana xár qanday situatsiya máselege aylanıwı múmkin. Másele bir neshe sheshimge iye bolıwı múmkin. Jaqsı nátiyjege erisiw muģallimniń bilimine, qábiletine, texnikanı iyelewine baylanıslı boladı
Bekkemlew ushin sorawlar
1. Pedagogikalıq xızmettin ózine tán qanday ózgeshelikleri bar
2. Kásiplik bilim degenimiz ne
3. Pedagogikalıq uqıplılıq degenimiz ne
3. Pedagogikalıq texnika haqqinda tusinik beriń
4. Pedagogikalıq másele