3 Tema Gewrek ósimliginiń shiyki organları, ximiyalıq quramı isletiliwi. Gewrekden smola alıw usılları. Joba

2. Gewrek ósimliginiń isletiliwi.
Medicinada túbiri hám túbir jelimi-smolasi qollanıladı. Túbirinen alınǵan jelim-smola (qurigan sút shirasi) - “Assa-foyetida” smolalardan, jelimnen, efir moyidan hám basqa birikpelerden (umbelliferon kumarin, ferula kislotası jáne onıń smola spirtleri menen payda etgen efirlari) den quram tapqan. Jelim-smola efir moyi quramında ósimlikke sarımsaq hidi beretuǵın organikalıq sulfidlar, pinen, kumarinlar hám basqa birikpelerden shólkemlesken.
3. Ónimdiń ximiyalıq quramı.
Jelim-smola quramı 9. 35-65. 15 % ge shekem smolalar, 12-48% jelim hám 5. 8-20% efir moyidan shólkemlesken. Smolalardan ferul kislotası, shıǵarmaezen, shıǵarmaezenatanol, shıǵarmaezinol hám olardıń ferul kislota menen payda etgen efirlari hám de farniziferol hám umbelliferon birikpeleri ajıratıp alınǵan.
Efir moyi tiykarınan organikalıq sulfidlardan (65% ge shekem ) shólkemlesken bolıp, quramında pinen hám oksikumarin da boladı.
Túbiri quramında 9% ge shekem smolalar bar. Smolada 0. 4% ge shekem efir moyi boladı.
Gewrekning jelim-smolasi xalıq shıpakerlik kásibiinde tamır tartıwı, ókpe sili, oba keseli, merez, kók-jótel, tıs awrıwı, nerv hám basqa keselliklerdi emlew ushın, hám de quwat beretuǵın, qaqırıq kóshiriwshi hám ıshek qurt aydawshı dári retinde qollanıladı.
Gewrekning júdá jas putaqların yanchib, qatıqqa qorib qáwipli isikler hám zaxmga em etiledi. Jelim-smola tındırmasi (nastoykasi), emulsiya hám xabdori jaǵdayında astma, tamır tartıw hám nerv keselliklerinde isletiledi.
Ilimiy meditsinada Gewrek jelim-smolasi - “assa fetida” atı menen untaq, emul'siya hám tındırma (nastoyka) jaǵdayında awrıw qaldıratuǵın, qaqırıq kóshiriwshi, yel aydawshı, quwat beretuǵın hám tınıshlantıratuǵın qural retinde isletiledi hám kóplegen mámleketlikler farmokopeyasiga kiritilgen.
Shıǵıs mámleketlerinde Iran, Pakistan, Afganistan hám Indiya Gewrek shirasi hám túbiri azıq-túlik sanaotida tatımlıq retinde, kosmetika sanaatında satıwshılıq quralları óndiriste isletiledi.
Ullı táwip Ibn Sinoning pikirine kóre, «Gewrek urıwınıń qaynatılǵanı (urıw tap sipsenikiga uqsas qońır reń, forması da soǵan uqsap ketedi) 3 mezgil 50 grammdan ishilsa, aq sút ko'payadi. Jelimi suwǵa qosıp ishilsa, tezlik penen dawıs shıǵadı. Shirasiga ánjir qosıp jeyilse, sarı keselligin dúzetedi. Jelimine burısh, sirke qosıp, jaman sapalı jaralarǵa surilsa, payda etedi. Shash tógiliwine de oǵada paydalı bolıp tabıladı. Gewrek bas mıy, skleroz, bronxit, astma, sarı kesel, kók jótel, diabetke em, qan ketiwin toqtatadı. Íshteyni ashadı. Túbiri tamshılap sidik hám búyrek awrıwlarına em. Úsh mezgil qaynatılǵanınan 30 grammdan ishilsa, payda etedi (múddeti 15 kún). Túbir qaynatılǵanı barlıq awrıwlardı basadı. Bo'g'ilishni ketkazadi, awrıwdı dúzetadi».